Ontwerpen

Hoe gaat u te werk voor het dimensioneren van een warmtepomp?

De dimensionering van een warmtepomp omvat:

• definiëren van de behoefte (huidig en toekomstig gebruiksprofiel) waaraan de WP moet voldoen: verwarming, SWW, koeling. Dit bepaalt het vermogen van de bijverwarming;
• het type koudebron kiezen;
• de werkingsmodus kiezen: monovalent, mono-energetisch, bivalent-alternatief of bivalent-parallel;
• de noodzaak (of niet) van een buffervatof van een warmteaccumulator . Die 2 laatste maken een semi-directe SWW-productie én accumulatie mogelijk; ze garanderen ook een lagere frequentie van opstarten van de WP (om het risico op vroegtijdige slijtage van het materiaal te beperken en om de doeltreffendheid van het systeem te verbeteren). Er is dus een ruimte te voorzien om dit te installeren.

De prestaties van de WP hangen grotendeels af van de dimensionering ervan. Het is dus belangrijk de behoeften te evalueren en met name rekening te houden met eventuele latere werken (verbetering van de gebouwschil, wijziging van bestemming,…).

Zie ook de pagina over dimensionering van een warmteproducent in het dossier Een efficiënte verwarmingsinstallatie ontwerpen

Hoe moet u de warmtepomp afstellen?

De regeling hangt af van de volgende verschillende elementen:

• werkingsmodus (monovalent, mono-energetisch, bivalent),
• ontdooiing (voor aerothermische WP's),
• behoeften (verwarming, SWW, koeling),
• noodzaak van een buffervat of van een warmteaccumulator,
• temperatuurregime ,
• veiligheidsvoorzieningen,
• type hulpverwarming ,
• …

Voor de algemene principes van de regeling van warmtepompen: lees de pagina Regeling van warmtepompen op de website Energie+ (in het Frans).

Voor meer informatie over de releging van verwarmingssystemen in het algemeen: zie Dossier De optimale productie- en opslagwijze voor verwarming en sanitair warm water kiezen

Wat zijn de aandachtspunten bij de plaatsing van een warmtepomp met hulpverwarming?

De keuze van de aanvullende warmtebron hangt af van vele factoren, meer bepaald:

• het vereiste verwarmingsvermogen voor de behoeften van het gebouw
• de staat van de bestaande warmteproductie (bijv. een oude maar nog operationele cv-ketel)
• de beschikbare ruimte in het technische lokaal
• de toegang tot andere hernieuwbare bronnen (biomassa-energie, zonne-energie,…)
• het vermogen van de elektrische voeding (genoeg voor een elektrische WP van x kW?)
• …

De combinatie, binnen eenzelfde unit, van een warmtepomp en een condensatieketel of een elektrische weerstand (en overigens elke andere, al dan niet hernieuwbare energiebron) vormt een hybride warmtepomp waarin een geïntegreerde intelligente regeling de meest performante energiebron kiest volgens de weersomstandigheden. Ze zijn bijzonder goed geschikt voor de typische verwarmingsvermogens van de residentiële eengezinswoning.

Hybride lucht/water-warmtepomp

(Bron: Fujitsu)

Afhankelijk van het geval, is het belangrijk de volgende voorschriften te volgen:

• Indien een bestaande cv-ketel als hulpverwarming wordt gebruikt , moet deze uitgerust zijn met een driewegkraan met elektrische aansturing (cf. schema hieronder) om de temperatuur van het uitgaande warm water te regelen. Als dat niet het geval is, wordt aanbevolen om deze tegelijk met de warmtepomp te installeren. De bestaande circulatiepomp kan behouden blijven (zonder elektrisch aangesloten te zijn). De circulatie van warm water is dan voor rekening van de circulatiepomp die in de warmtepomp geïntegreerd is.
• Een warmtepomp kan op verschillende manieren worden aangesloten op het verwarmingssysteem, maar altijd op het punt van het verwarmingscircuit waar de temperatuur het laagst is , namelijk op de retour van het warme water, vóór de hulpverwarming, om het vermogen en de COP van de warmtepomp te maximaliseren (cf. schema hieronder). 

Schema van het principe van een bivalent (tweewaardig) verwarmingssysteem

© Architecture et Climat - LOCI – UCL

• Koppeling van een WP en een cv-ketel : de WP's voor verwarming bestaan in versie HT (High Temperature: 65° tot 80°C) en versie LT (Low Temperature: 55°C). De omkeerbare pomp kan tot 60°C gaan. Omgekeerd werken ze alle drie met watercircuits in lus waarbij het temperatuurverschil 10°C bedraagt. De maximale retourtemperatuur voor verwarming bedraagt dus resp. 55°C (HT), 45°C (LT) en 50°C (omkeerbaar). De cv-ketel die de WP ondersteunt, moet op dezelfde watertemperatuurregime afgesteld zijn als de WP. Als dat niet zo is, stijgt de retourtemperatuur en valt de warmtepomp uit. In die omstandigheden moet de cv-ketel in staat zijn om in zijn eentje te voldoen aan de verwarmingsbehoefte (gedimensioneerd op 100% van het verval) terwijl geen enkele manuele interventie nodig mag zijn voor de herstart van de WP.
• Als een monobloc warmtepomp wordt geïnstalleerd in een lokaal met een gas warmeluchtgenerator op gas , moet een extra ventilatie in de muur voorzien worden zodat een eventueel lek in de luchtleiding van de WP geen invloed heeft op de luchtdruk in de ruimte. Dat zou namelijk de werking van de warmeluchtgenerator kunnen verstoren. De ventilatie in de verwarmingsruimte moet in elk geval uitgevoerd worden volgens de geldende regels.

Hoe worden warmtepompen gecertificeerd en gelabeld?

CE-markering van de systemen

Alle in de handel verkrijgbare warmtepompen zijn voorzien van een EC-markering. Dit markering is geen label als zodanig maar geeft aan dat het product beantwoordt aan de Europese normen en voorschriften die gelden inzake veiligheid, gezondheid en milieubescherming. De fabrikant dient dit EC-markering aan te brengen.

Europees ecolabel voor warmtepompen

Er bestaat een Europees ecolabel voor warmtepompen: lucht/water, bodem/water (met een zoutoplossing als secundaire vloeistof aan verdamperzijde) of water/water die warmte produceren voor een centrale verwarming met water.

Om dit ecolabel te krijgen, moeten de WP's voldoen aan bepaalde criteria, zoals:

• een minimale COP _test in verwarmings- en in SWW-modus;
• gebruik maken van een koelmiddel waarvan het globale aardopwarmingsvermogen niet hoger is dan 2000 over een periode van 100 jaar;
• gebruik maken van onderdelen die nog minstens 10 jaar beschikbaar blijven.

Verder geeft dit ecolabel recht op premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

De links naar de reglementteksten voor het Europese ecolabel zijn te vinden in Meer weten.

Energie-etikettering van WP's

Dankzij de invoering van het Europese energie-etikettering (Energy labeling) voor WP's, vanaf 26 september 2015 , krijgt de consument voor het eerst vergelijkbare informatie over de relatieve doeltreffendheid van deze toestellen. De etikettering omvat:

• een rangschikking van donker groen (A+++, minst energievretend) tot rood (D, meest energievretend),
• informatie over de rendementen (weergave van de minimale prestaties),
• het jaarlijkse energieverbruik,
• het geluidsniveau van de installatie in werking. 

Typisch energielabel van een lucht/lucht-warmtepomp

(Bron: Mitsubishi Electric )

De links naar de reglementteksten voor het Europese ecolabel zijn te vinden in Meer weten.

Ecodesign

De Europese Ecodesign-richtlijn definieert de minimumprestaties voor de producenten, meer bepaald voor de WP's:

• die vanaf 26 september 2015 op de markt gezet en/of in dienst genomen werden
• met een nominaal thermisch vermogen ≤ 400 kW

• bestemd voor de productie van:

  • alleen verwarming
  • verwarming en sanitair warm water, gecombineerd
  • alleen sanitair warm water

De WP's zijn onderworpen aan eisen:

• omtrent minimale efficiëntie,
• omtrent maximale akoestische niveaus,

Verder moet de productinformatie vermeld worden in de technische fiches.

De links naar de reglementteksten voor het Ecodesign zijn te vinden in Meer weten.

Bestek

Met het oog op oplevering van werken en ingebruikname van een installatie moet een WP voldoen aan een aantal eisen en aan een minimum aan dienstverlening, waaronder vooral:

• Conformiteit van alle belangrijke onderdelen met de nationale wetgeving (CE-markering)
• Een COP die minstens gelijkwaardig is aan wat de Europese Ecodesign-richtlijn voorschrijft, getest volgens de norm EN-14511 door een laboratorium met ISO 17025-accreditering 
• Een verklaring over het geluidsniveau dat beantwoordt aan de voorschriften van de Europese Ecodesign-richtlijn
• De beschikbaarheid van commerciële documentatie, een onderhoudsplanning en service-instructies in de taal van de gebruiker
• De beschikbaarheid van snelle en operationele service na verkoop
• Een volledige waarborg van twee jaar en beschikbaarheid van reserve-onderdelen gedurende minstens 10 jaar.

Typebestek Gebouwen 2022

Het door Wallonië en enkele partners opgestelde Typebestek-Gebouwen 2022 geldt als referentie voor de opstelling van "kwaliteitsvolle bijzondere bestekken met dwingende bepalingen voor bouw- of renovatiewerken aan gebouwen". Dit bestek bevat standaard inhouden met betrekking tot warmtepompen in deel 6 "HVAC Sanitaire", vooral in rubriek 63.16.2 "Production de Chaleur à partir de PAC air/eau" ('warmteproductie met lucht/water-WP').

Naar de website met typebestek gebouwen 2022 (alleen Franse versie)

Typebestek – De Nayer Instituut

Het De Nayer Instituut heeft voor rekening van het Vlaams Gewest ook een typebestek voor verwarming van woningen met behulp van een warmtepomp gerealiseerd. Dit document is een aanvulling op de 'good practices' voor de toepassing van warmtepompsystemen in de woning.

Naar de website met typebestek – De Nayer Instituut (alleen Nederlandse versie)

Kostprijs / premies

Raming van de kostprijs van een verwarmingsinstallatie met warmtepomp

Gezien de diversiteit van WP-systemen en van aangepaste warmtedistributiesystemen schommelt de globale kostprijs van een verwarmingsinstallatie van dit type zeer sterk , afhankelijk van:

• type en kwaliteit van het geïnstalleerde materiaal,
• de warmtebron,
• het warmteafgiftesysteem,
• de werkingsmodus van de warmtepomp,
• de regeling van de installatie 
• de configuratie van de montage, enz.

Het doorslaggevende element voor de economische rentabiliteit van een WP is de jaarlijkse prestatiecoëfficiënt (COPA). Hoe hoger deze waarde, hoe minder duur de geproduceerde thermische kWh is en hoe korter de termijn om de investering terug te verdienen. 

Vermits de prestatie van een warmtepomp afhankelijk is van meerdere factoren van diverse aard, moet de rentabiliteit van de investering geval per geval bekeken worden. Deze is verschillend naarmate het om een residentiële dan wel een tertiaire installatie gaat.

Het komt er in elk geval op aan de investeringskosten en de exploitatiekosten in overweging te nemen.

Premies

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest keert premies uit aan gebruikers van warmtepompen. Meer info op de website van Leefmilieu Brussel .