Terug naar
Thema:
Beheer, werf en participatie

BIM

Ontwerp tools
BIM (Bouwinformatiemodel of Building Information Modelling) is een collaboratief werkproces waarbij een database wordt gecreëerd en gedeeld die een digitale 3D-maquette van de constructie vormt. Dit proces wordt in alle stadia van de levenscyclus van het gebouw geactiveerd (ontwerp, bouwplaats, exploitatie, levenseinde) en ook met alle personen die bij het project betrokken zijn (architect, studiebureau, aannemer, beheerder van het gebouw ...).

Inhoudstafel

Hoe valt BIM te definiëren?

BIM heeft een breed toepassingsgebied. Het wordt vanaf de ontwerpfase van een project gebruikt en dat gebruik wordt voortgezet gedurende de bouw, de exploitatie en de uiteindelijke sloop van het gebouw. In functie van de software waarmee wordt gewerkt, kunnen diverse dimensies aan de volumetrische aspecten (3D) van het gebouw worden verbonden:

  • BIM 4D: een model dat bouw en planning combineert;
  • BIM 5D : een model dat bouw, planning en bouwkosten combineert;
  • BIM 6D : een model dat bouw, planning, bouwkosten en exploitatiekosten combineert.

In werkelijkheid kan alle informatie die met de componenten van het gebouw samenhangt en die niet in de vorm van een 3D-object kan worden weergegeven (materiaaleigenschappen, realisatieprocedure, verlichtingssysteem, bekabeling, afwerkingen ...), eveneens in het BIM-model worden opgenomen.

Wat zijn de functies van BIM?

BIM kan worden gebruikt om:

  • Gegevens te verzamelen :

    verzameling van gestructureerde, geactualiseerde en betrouwbare gegevens voor en door alle betrokkenen (architectuur, structuur, vloeistoffen, thermiek, zwakke en sterke stroom ...), in alle fasen van een project;

    centralisatie op een unieke locatie die door vele spelers gebruikt kan worden (dynamische gemeenschappelijke bibliotheek);

    vermijding van dubbele informatie;

  • Gegevens te genereren :

    eenvoudige generatie van informatie over het project via diverse media (schema's, rapporten, tabellen, agenda's, plannen ...), waarbij de gegevens steeds actueel zijn;

    gedetailleerde of schematische weergave van het project voor de projectdeelnemers of voor een externe doelgroep (toekomstige gebruikers, omwonenden ...);

  • Gegevens te analyseren en controleren :

    herkenning van tegenstrijdigheden tussen de door de verschillende actoren geproduceerde modellen (fysische incoherentie, planning ...);

    hulp bij het besluitvormingsproces doordat anticipatie wordt bevorderd (programmatie, activabeheer, onderhoud, technische en financiële beslissingen ...);

    validatie van het voldoen aan de behoeften en de eisen tijdens alle projectstappen;

  • Over de gegevens te communiceren :

    delen van informatie en commentaar tussen alle BIM-spelers;

    update van het dynamisch model in real time

Dit schema geeft de evolutie van het model weer in functie van de projectdeelnemers en de levensfase van het gebouw

Dit schema geeft de evolutie van het model weer in functie van de projectdeelnemers en de levensfase van het gebouw© Leefmilieu Brussel

Gebruik van BIM in de verschillende levensfasen van een project

Onderstaande tabel geeft gebruiksvoorbeelden van BIM in elke levensfase van een bouwproject:

  Ontwerp Bouw Onderhoud
Gegevens verzamelen Inputgegevens voor het ontwerp, programmatie, cartografie, hoeveelheden voor de kostenberekening ... Borderellen met eenheidsprijzen, vorderingen van de bouw in real time ... Staat en geometrie van een bestaande installatie voorafgaand aan de renovatie, planning en onderhoudshoeveelheden, gegevens afkomstig van een gecentraliseerd technisch beheersysteem ...
Gegevens genereren Programma, plannen, schema's voor het ontwerpteam, opdrachtgever, omwonenden, autoriteiten ... Bestelborderellen voor een externe leverancier, planning van het bouwproject ... Verbruiksgegevens voor de beheerder van de site en de energieleveranciers, gebruikershandleiding voor de gebruikers ...
Gegevens analyseren en controleren Opsporen van ruimtelijke conflicten, simulaties en prestatieberekeningen, conformiteit met de wettelijke bepalingen en de good practices ... Optimalisering van de gefaseerde uitvoering van het bouwproject, coördinatie van de fabricage en realisatie, verkeersstromen ... Coördinatie van de onderhoudsoperaties, detectie van verbruiksafwijkingen ...
Over de gegevens communiceren Evolutie van het model in real time en in functie van de opmerkingen en feedback van alle BIM-spelers ... Wijziging van de planning van het bouwproject, aanpassing van de hoeveelheden voorafgaand aan de bestelling  ... Real time-informatie over installatiefouten, nieuwe protocollen ...

Voor- en nadelen

BIM is meer dan alleen een hulpmiddel. Het is ook een werkmethode rond gedeelde informatie die besluitvorming gedurende de volledige levenscyclus mogelijk maakt. Deze methode heeft de volgende voordelen:

  • Meer efficiëntie dankzij een betere coördinatie, gegevensuitwisseling en beheer van wijzigingen;
  • Een ontwerp van betere kwaliteit dankzij anticipatie op problemen, betere communicatie tussen de betrokkenen en simulatie van de milieu- en energieprestaties van het gebouw;
  • Kortere productietermijnen en een beter beheerste planning dankzij dynamische updates;
  • Meer transparantie naar de klanten en stakeholders toe;
  • Een beter beheerste exploitatiefase dankzij de toegang tot hypothese-, bouw- en onderhoudsgegevens.

Wel heeft dit hulpmiddel ook enkele nadelen:

  • Het detailniveau is vanaf het begin van het project relatief hoog doordat alle elementen in aanmerking worden genomen;
  • Alle stakeholders moeten bij het project worden betrokken om een compleet BIM-model tot stand te kunnen brengen;
  • De aanschafkosten van de software waarmee de methode wordt opgezet en de opleiding van de gebruikers: op dit moment betekent BIM een meerkost voor het project;
  • Er moet op alle niveaus van het project een BIM-coördinator worden aangesteld (nieuwe functie).
Bouwproces© Leefmilieu Brussel

Verschillende gebruiksniveaus van BIM

BIM kan meer of minder intensief worden gebruikt, afhankelijk van het project, de doelstellingen van dat project en de competenties van de diverse vakgebieden op het vlak van BIM. Onderstaande tabel geeft meerdere gebruiksniveaus weer, van de traditionele opzet zonder BIM (niveau 0) tot een geïntegreerde BIM-opzet (niveau 3). Voor projecten in de overheidssector is de kans het grootst dat maximaal gebruik zal worden gemaakt van BIM (niveau 3).

 

Niveau 0

Traditioneel ontwerp

BIM-niveau 1

Objectgeoriënteerd model

BIM-niveau 2

Gefedereerd BIM

BIM-niveau 3

Geïntegreerd BIM
Bij BIM betrokken spelers Geen Architecten, studiebureaus Architecten, studiebureaus en opdrachtgever Architecten, studiebureaus,  opdrachtgever en externe spelers
Werkwijze tussen de verschillende spelers Geen BIM-model, maar verschillende CAD/Word/Excel zonder onderlinge interactie binnen één en hetzelfde vakgebied Elk vakgebied (architect, stabiliteit, speciale technieken ...) werkt met een eigen BIM-variant; de modellen zijn niet gestandaardiseerd binnen het ontwerpteam Een enkel model waarin de modellen van elk vakgebied (architect, stabiliteit, speciale technieken ...) samenkomen en de opdrachtgever wordt betrokken Een enkel model dat ook de externe partijen omvat, naast het ontwerpteam en de opdrachtgever (leveranciers, fabrikanten, onderaannemers, klanten, gebruikers ...)
Opzet van het model Traditionele tekening (door lijnen verbonden punten) Parametrisch concept dat berust op het objectgeoriënteerde model, d.w.z. een geometrische weergave van een reëel element (muur, balk, venster ...) waaraan andere eigenschappen worden gekoppeld (naam, kosten, type materiaal, beschikbaarheid ...)
Coördinatie Klassieke coördinatie Gezamenlijk werk vanuit verschillende BIM-modellen Gezamenlijk werk vanuit een enkel model Gezamenlijk werk vanuit een enkel model
Informatie-uitwisseling Informatie-uitwisseling via conventionele formaten, waardoor de gegevensanalyse beperkt blijft Uitwisseling van door BIM gegenereerde documenten zonder onderlinge standaardisering Informatieoverdracht tussen de spelers via hetzelfde model, maar menselijke interventie blijft noodzakelijk Volledig door het geïntegreerde BIM-model beheerde informatie-uitwisseling, zonder verlies of wijziging van informatie
Voordelen Geen grote startinvestering voor de opzet van een model Beter beheer van het project binnen eenzelfde vakgebied: planning, budget, wijzigingen, beperking van ontwerpfouten Beter beheer van het project tussen de vakgebieden: planning, budget, wijzigingen, beperking van ontwerpfouten Beter beheer van het project tussen de vakgebieden en tijds- en kostenbesparingen gedurende de exploitatie

Op wie een beroep doen om met BIM aan de slag te gaan?

BIM vereist een aanzienlijke inspanning wat de parametrisering van gegevens, de coördinatie en de continue update van het model betreft. Daarvoor is het onmisbaar om een BIM - verantwoordelijke aan te stellen die het volledige proces aanstuurt. Bij grote projecten komen daar ook nog BIM-coördinatoren bij binnen de organisatie van elke stakeholder.

Welke documenten garanderen een geslaagd BIM-project?

Het welslagen van een BIM-project is in grote mate afhankelijk van de samenwerking tussen de partners. Om dat welslagen te garanderen, is het essentieel om de BIM-werkmethode te beschrijven aan de hand van de volgende documenten:

  • Het BIM-protocol  is een belangrijk contractueel document dat de modelvormingsafspraken, de verwachtingen van BIM en de eventueel noodzakelijke contractuele wijzigingen beschrijft die het gebruik van BIM mogelijk maken. Dit protocol is voorwerp van een apart document of wordt opgenomen in het eisenprogramma  voor het project.  

    Via de volgende link vindt u een BIM-protocol dat als referentie kan dienen: "Het Belgische BIM-protocol- Landelijk referentieprotocol voor gebouwen".

  • Het BIM-uitvoeringsplan beschrijft de toepassing van de afspraken in de praktijk en gaat in op de overeenkomsten tussen de verschillende partners over de toe te passen werkwijze. Het vormt een aanvulling op het BIM-protocol. Het document is evolutief van aard: het wordt in de loop van het project regelmatig bijgewerkt (minstens bij elke grote stap) in functie van de behoeften en ideeën van de projectdeelnemers en de toenemende maturiteit van de BIM-samenwerking in het algemeen.

Het BIM-protocol en het BIM-uitvoeringsplan kunnen gebaseerd zijn op normen die het BIM definiëren.

Welke normen zijn bepalend voor BIM?

  • Norm inzake de parametrisering van objecten:

    • EN ISO 12006-3:2016 : Building construction - Organization of information about construction works - Part 3: Framework for object-oriented information (ISO 12006-3:2007)

  • Norm betreffende de formaten van de open bestanden:

    • EN ISO 16739:2016 : Industry Foundation Classes (IFC) for data sharing in the construction and facility management industries (ISO 16739:2013)

  • Normen inzake de BIM-modellen:

    • EN ISO 29481-1:2017  : Building information models - Information delivery manual - Part 1: Methodology and format (ISO 29481-1:2016)
    • EN ISO 29481-2:2016 : Building information models - Information delivery manual - Part 2: Interaction framework (ISO 29481-2:2012)

We wijzen erop dat op dit moment in België op landelijk niveau aan bepaalde documenten wordt gewerkt, met name wat de modelvormingsovereenkomsten en het parametriseringsniveau van de gegevens betreft.

Hoe een BIM-software kiezen?

Binnen een project kan worden gekozen voor bestandsformaten die "eigendom" zijn, d.w.z. dat ze afkomstig zijn van privésoftware, of voor open bestandsformaten , dit betekent dat het 3D-model interoperabel is tussen verschillende, soms concurrerende softwarepakketten. Open bestandsformaten zijn de beste oplossing voor wie niet van een privésysteem afhankelijk wil zijn, maar het is belangrijk na te gaan of de bestanden wel degelijk compatibel blijven als ze via de software van de verschillende projectdeelnemers worden gebruikt (geen informatieverlies).

Er wordt met de volgende open bestandsformaten gewerkt: IFC (Industry Foundation Classes), IFD, COBie, CityGML, PAS1192.2, bSDD, CB-NL ...

database met software die BIM gebruikt (architectuur, stabiliteit planning, kosten ...)

Onderstaand schema geeft een samenvatting van de diverse architecturale software en hun functies.

Samenvatting van architecturale software met hun functies

Samenvatting van architecturale software met hun functies© Archsmarter

Wat is de BIM-dynamiek in Europa?

Bepaalde landen hebben het gebruik van BIM al verplicht voor overheidsopdrachten in de bouwsector:

  • Finland sinds 2007: COBIM;
  • Noorwegen sinds 2007: het BIM-handboek van Statsbygg (een overheidsbedrijf dat verantwoordelijk is voor vrijwel alle grootschalige overheidsprojecten) wordt gebruikt voor de volledige levenscyclus van overheidsprojecten; de privésector begint dit initiatief te volgen;
  • Denemarken sinds 2007: BIM is verplicht voor alle overheidsprojecten;
  • Nederland sinds 2011: BIM is verplicht voor grote overheidsprojecten voor het ontwerp en voor het beheer/onderhoud van gebouwen en infrastructuur;
  • Het Verenigd Koninkrijk sinds 2016: PAS 1192:2 maakt BIM van niveau 2 verplicht voor alle overheidsgebouwen;
  • Frankrijk sinds 2016: BIM-oriëntatie voor overheidsopdrachten.

Bestaan er opleidingen rond BIM?

In België biedt de UCL (Université Catholique de Louvain) een opleiding aan: BIM, conception et gestion intégrées ;

Ook het certificeringsorgaan BREEAM biedt een BIM-opleiding aan: BIM Certification for Individuals ;

Zie ook de seminarie-agenda op de website van Leefmilieu Brussel.

Meer

In de gids

Andere publicaties van Leefmilieu Brussel

Websites

Bibliografie

Bijgewerkt op 28/05/2018

Gerelateerde inhoud