Integrale benadering: levenscyclusanalyse
De meest complete methode om de milieu-impact van een bouwmateriaal of -product te beoordelen, is zonder twijfel een evaluatie aan de hand van een levenscyclusanalyse op het niveau van de bouwelementen en het gebouw in zijn geheel. De buitenlandse LCA-tools staan beschreven in het dossier| De levenscyclus van de materialen: analyse, informatiebronnen en keuzehulpmiddelen .
We merken op dat er in België momenteel gewerkt wordt aan een dergelijk instrument (zie dossier | De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en keuzehulpmiddelen ).
Bij gebrek aan zo een analyse moet u rekening houden met de onderstaande basisprincipes:
Basisprincipes:
- Houd rekening met de gezondheidsimpact van structuurelementen die in contact staan met de binnenomgeving
- Vermijd samengestelde materialen
- Houd bij de materiaalkeuze rekening met de onmiddellijke hergebruiks- of herstellings- en opfrismogelijkheden.
- Kies bij voorkeur voor gerecycleerde en recycleerbare materialen
- Win informatie in over de valorisatiemogelijkheden voor materialen aan het einde van de levensduur (variabel naargelang de afvalmarkt)
- Ga de samenstelling van de materialen, de herkomst van de grondstoffen en de naleving van de geldende normen na
- Informeer u over de afval- en recyclagemarkt om te leren welke materialen recycleerbaar zijn en hoe u ze kunt kiezen en combineren overeenkomstig hun recyclageklasse.
De beschikbaarheid en de hernieuwbaarheid van de grondstoffen
De uitputting van de grondstoffen is een aanzienlijke uitdaging (zie dossier Duurzaam materiaalgebruik ). Daarom is het essentieel om rekening te houden met de beschikbaarheid van de benodigde grondstoffen. Ondanks de lange levensduur van structuurelementen mag dit aspect niet uit het oog worden verloren. Dit is nog belangrijker wanneer ondanks het in dit dossier uitgewerkte stappenplan, wordt gekozen voor onomkeerbare assemblages, waardoor de componenten van het gebouw aan het einde van hun levenscyclus moeilijk of onmogelijk in gescheiden fracties kunnen worden verdeeld. Er gelden nog altijd bepaalde vooroordelen met betrekking tot hernieuwbare materialen als hout – daarvan wordt niet zelden gezegd dat men vreest voor de duurzaamheid in de tijd. Desondanks hebben deze producten hun nut al sinds lange tijd bewezen. Ze vormen een uiterst relevante optie binnen het kader van duurzame ontwikkeling. Er moet uiteraard voor worden gezorgd dat dit hout duurzaam is gewonnen.
Batex Baron R. Vandernootstraat
De buitenmuren hebben een totale dikte van 52 cm. Ze bestaan uit strobalen (300x38 mm) die in een dragend houten geraamte zitten vervat. De strobalen zijn direct bedekt met een natuurlijke pleisterlaag van klei aan de binnenkant. De betonblokken van het ingegraven gedeelte zijn aan de binnenzijde bedekt met gespoten hennepbeton en een afwerking van kleipleister. Op het gelijkvloers maken de grondkerende muren een regeling van de omgevingstemperatuur mogelijk dankzij de thermische eigenschappen van de bodem. De hoge volumieke massa van het stro verplicht de ontwerper ertoe een alternatief te vinden voor de samenstelling van de muren boven de grote ramen. Die zijn daarom vervaardigd uit een houten geraamte (180x38 mm), geïsoleerd met houtwol. Het dak heeft dezelfde samenstelling als de buitenmuren, maar in plaats van kalkpleister wordt een houtvezelplaat gebruikt die van een traditioneel afdichtingsmembraan is voorzien. Alle gevel- en dakelementen worden in geprefabriceerde elementen op de werf aangeleverd. Fouten en werfafval worden zo tot een minimum beperkt. Dankzij de snelle montage kunnen de elementen bij goed weer sneller worden geplaatst.I
Individuele nieuwbouwwoning
Lees meer info op Bouwen van eensgezingwoning - Individuele huisvesting - Nieuwbouw"
Analyseer de van het materiaal / structuurelement verwachte prestaties binnen het bouwelement in zijn geheel
Een benadering per bouwelement betekent, naast het feit dat rekening wordt gehouden met de milieu-impact van de diverse componenten, dat de goede prestaties van het gehele bouwelement moeten worden gegarandeerd door een aangepaste, coherente keuze uit de verschillende elementen en materialen waaruit het is samengesteld (bijv. voor een gevelmuur: structuurmaterialen, thermisch isolatiemateriaal, gevelbekledingsmateriaal en binnenafwerkingsmateriaal).
Aandachtspunt: Migratie van waterdamp
Zeldzame uitzonderingen daargelaten zijn structuurelementen (gevel, dak, vloerplaat) slechts een component van een complex dat uit meerdere lagen bestaat. Of het nu om een geraamte of een massieve structuur gaat, ononderbroken of bestaande uit zuilen en balken, deze wordt meestal aangevuld met een thermisch isolatiemateriaal, een gevelbekledings- of afdekkingsmateriaal en een binnenafwerking. Waterdamp migreert van de binnenzijde naar de buitenzijde van het gebouw en gaat daarbij door deze lagen heen. Er moet worden gewerkt volgens het principe dat de waterdampdoorlatendheid toeneemt naarmate de lagen zich dichter bij de buitenzijde van het complex bevinden (zie dossier |Transmissieverliezen beperken ). De keuze voor een structuurmateriaal moet dus ook gebaseerd zijn op de µ-waarde, waarbij het bouwelement waarvan de structuur deel uitmaakt in zijn geheel moet worden onderzocht.
Overweeg gerecupereerde structuurelementen te gebruiken
Een niet-nieuw, gerecupereerd structuurmateriaal of -element (ter plekke gerecupereerd of tweedehands gekocht) kan in veel gevallen worden hergebruikt, met of zonder een herstel-, bewerkings- of versterkingsbehandeling.
Enkele voorbeelden:
- Structuurhout, opnieuw gebruikt zonder de noodzaak te behandelen of behandeld in autoclaaf voor een verhoogde weerstand
- Stalen balken, waarvoor vaak een berekening wordt uitgevoerd door de stabiliteitsingenieur, de veroudering van de elementen en de impact op de stabiliteit in aanmerking nemend
- Gerecupereerde stenen blokken, al dan niet gemengd
Het advies van de stabiliteitsingenieur
In alle gevallen (zowel bij renovatie als bij nieuwbouw) is voor het gebruik van gerecupereerde elementen het advies van een stabiliteitsingenieur vereist. Die houdt bij de berekeningen rekening met de eventuele veroudering die het materiaal of product heeft ondergaan en brengt advies uit over de eventueel nodige versterking.
Renovatie: realiseer in de ontwerpfase een inventaris
Om een pertinente reflectie mogelijk te maken inzake het hergebruik van op de site aanwezige elementen en materialen, moet voorafgaand aan de afbraak- of demontagewerken een inventaris van die elementen worden opgesteld. Dit is een waardevol hulpmiddel.
De realisatie van deze inventaris heeft als doel de op de site aanwezige materialen te identificeren en kwantificeren , waardoor de betrokkenen zich bewust zijn van de voorraad materialen die in het gebouw aanwezig is en kunnen nadenken over de nuttige toepassing ervan binnen het kader van het project.
TOTEM gebruiken
TOTEM is een instrument dat de milieueffecten van elementen en gebouwen gedurende hun hele levenscyclus beoordeelt. Door verschillende varianten te vergelijken kan de ontwerper zijn project optimaliseren door te kiezen voor de oplossing met de laagste milieubelasting.
De varianten zullen hun samenstelling (type materiaal, of hetzelfde materiaal maar hergebruikt) of hun energieprestatie laten variëren.
Uitgaande van een basiscompositie kan TOTEM de relatieve impact van elk materiaal belichten, zodat de ontwerper de kritische punten kan identificeren waar hij op moet letten.
Maar ook andere precieze gegevens die u toelaten uw gebouw in detail te analyseren en het ontwerp ervan te verbeteren door verschillende oplossingen te testen.
Meer info over totem-building.be en over het Voorziening | TOTEM.
