Elementen voor een duurzame keuze

Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze

[1] Indien op hoogte

Milieuaspecten

Gunstig voor de biodiversiteit

Stedelijke landbouw bevordert de herintroductie van fauna en flora in vaak gemineraliseerde ruimten. Afhankelijk van de gekozen stedelijke landbouwmodellen bevorderen de geteelde soorten de aanwezigheid van bestuivers en andere insecten. In natuurlijke zones in het stadscentrum kunnen diersoorten zich bovendien beschermen, voortplanten en voeden.

Men mag niet uit het oog verliezen dat een gediversifieerd landbouwsysteem een positieve invloed heeft op de biodiversiteit, omdat het de teelt van diverse variëteiten mogelijk maakt en er schuilplaatsen voor de fauna (insecten, kleine zoogdieren enz.) worden gecreëerd. Bovendien bevordert deze biodiversiteit natuurlijke processen en verleent ze belangrijke ecosysteemdiensten, zoals bestuiving, natuurlijke plaagbestrijding, afbraak van organisch materiaal en bijdrage aan bodemvormingsprocessen. Stadslandbouw kan ook de genetische diversiteit bevorderen met de herintroductie van oude variëteiten, die verschillen van de momenteel geteelde soorten.

Groene gevels zijn voor sommige vogelsoorten bijvoorbeeld een ideale plek om een nest in te maken.

Teelt in kelders, hydrocultuuren aquaponics binnenshuis staan eerder los van de externe omgeving buiten en hebben daarom een minder significante invloed op de lokale biodiversiteit. Wanneer deze systemen, zoals sommige aquaponicssystemen, in contact staan met de buitenomgeving, ondersteunen ze wel de ontwikkeling van de biodiversiteit.

In compost leven vele bodemorganismen (schimmels, regenwormen, insecten, enz.). Door het gebruik van compost als meststof te bevorderen, worden we minder afhankelijk van kunstmest, wat eveneens een positief effect heeft op de lokale biodiversiteit.

Daarnaast draagt de aanwezigheid van stadslandbouw bij aan het groene netwerk van de stad.

Grijze energie

Allereerst moeten we opmerken dat stedelijke landbouw een zeer positieve invloed heeft op de koolstofvoetafdruk van het geproduceerde voedsel, aangezien deze gewassen geen lang, vervuilend vervoer naar de steden nodig hebben. Toch verschilt de energie die nodig is voor de productie van stedelijke landbouwvoorzieningen sterk van systeem tot systeem. In bijna alle gevallen is het mogelijk om de impact van projecten op het gebied van grijze energie te beperken door het hergebruik van bestaande materialen, structuren of substraten, die in de steden overvloedig beschikbaar zijn, te bevorderen.

Irrigatiesystemen, serres, hydrocultuur en aquaponicsvereisen een aanzienlijke initiële investering in materiaal en zijn daarom de voorzieningen met de negatiefste grijze-energiebalans. Ook voor de teelt op een dak gereconstrueerde bodemculturen zijn verschillende lagen nodig om het dak waterdicht te maken en regenwater op te vangen. Dat heeft een impact op de grijze-energiebalans van dit soort stadslandbouw.

Teeltbakken worden meestal gemaakt van hout, geotextielzakken, steen of terracotta. Daar komt weinig grijze energie bij te pas, vooral als deze elementen worden hergebruikt.

Meer informatie in de voorziening | Teeltbakken > Hergebruik van recipiënten.

Teelt op gevels kan in het geval van houten traliewerk voordelig zijn in termen van grijze energie of ongunstig in het geval van metalen structuren.

Teelt in volle grond en compost hebben een positieve grijze-energiebalans omdat er weinig investeringen in de productie-infrastructuur nodig zijn, afgezien van gereedschappen of de herkomst van het substraat.

Socio-cultureel aspecten

Moeilijkheidsgraad

De toe-eigening van de technieken door de bewoners hangt vaak af van de technische moeilijkheidsgraad van de uitvoering en het onderhoud van de verschillende soorten projecten.

Vormen van stedelijke landbouw zoals teelt in volle grond, teeltbakken of dak gereconstrueerde bodemculturen vereisen een goede kennis van groenteteelt, maar zijn redelijk toegankelijk omdat de infrastructuur technisch eenvoudig is, in tegenstelling tot andere vormen zoals productie in kelders, hydrocultuur en aquaponics, die een nauwgezette beheersing van de technologische aspecten vereisen. Bovendien vereisen deze technieken een goede beheersing van de infrastructuren en de maatregelen voor het onderhoud van de apparatuur, waardoor ze voor beginners weinig toegankelijk zijn. Dit type installatie zal dus over het algemeen gekoppeld zijn aan een professionele activiteit of verzorgd worden door een deskundige.

Serres vereisen ook een bepaalde mate van technische expertise: beluchtings- en ventilatiesysteem, onderhoud van de constructie.

Voor compost is basiskennis van het dagelijkse beheer nodig. Die kennis is erg toegankelijk, met name via de bestaande opleidingen en de vzw's die zich voor dit thema inzetten.

Toegankelijkheid voor personen met beperkte mobiliteit

Stedelijke landbouw is niet altijd geschikt voor alle doelgroepen. Wanneer de teelten zich op de grond bevinden (teelt in volle grond, dak gereconstrueerde bodemculturen), zijn ze niet geschikt voor mensen met beperkte mobiliteit of mensen met rugpijn. Ook voor bejaarden zijn ze niet erg geschikt.

Wanneer het project verschillende doelgroepen heeft, moet de voorkeur uitgaan naar teeltbakken of teelt op gevels. Teelt in kelders en hydrocultuur- en aquaponicssystemen zijn toegankelijk op voorwaarde dat ze boven de grond worden ingericht. De juiste hoogte is afhankelijk van het profiel van het publiek: voor een persoon in een rolstoel moet de bak ter hoogte van de handen komen. Bejaarden tuinieren dan weer het liefst staand.

Compost wordt over het algemeen boven de grond geplaatst. We moeten er echter rekening mee houden dat de composthoop af en toe moet worden omgekeerd (oxygenatie van de compost). Niet alle doelgroepen kunnen dat onderhoud uitvoeren.

Bijkomende voorzieningen kunnen helpen:

• vermijd grindpaden;
• vermijd gladde vloerbedekkingen, waar bejaarden op kunnen vallen;
• toegangshellingen;
• stevige relingen.

Financiele aspecten

Initiële investering

De vereiste investeringen verschillen naargelang van de vorm van stadslandbouw en de kenmerken van de projectomgeving. Daarnaast zijn er soms investeringen nodig om de ruimten en toegangszones in overeenstemming te brengen. We moeten ook rekening houden met de oppervlakte van de te exploiteren ruimte, wat van invloed is op de kosten.

Teelt in volle grond vergt beperkte investeringen voor de voorbereiding van de bodem en de gewassen (aanpassingen, meststoffen, zaden, planten enz.), de irrigatiesystemen en het gereedschap. Er kunnen extra kosten zijn als besloten wordt om opslagruimtes voor het gereedschap te integreren.

De investeringen voor teeltbakken zijn afhankelijk van het materiaal dat wordt gebruikt voor de bakken. Hetzelfde geldt voor teelt op gevels, waarvan het budget afhankelijk is van het gekozen type steun en het irrigatiesysteem.

Voor dak gereconstrueerde bodemculturen moet eerst het dak in orde worden gebracht. Meer bepaald moet de bekleding waterdicht zijn en geschikt voor dit soort teelt. Dit veronderstelt een aanzienlijke investering, die ook afhankelijk is van de te behandelen oppervlakte. Verder moet een aanzienlijke laag substraat op een groot deel van het dak worden aangebracht, wat hoge kosten met zich kan brengen, afhankelijk van het gekozen type substraat en de te bedekken oppervlakte.

Voor teelt in kelders zijn de kosten matig: ledlampen (voor sommige gewassen), ventilatiesysteem enz. Toch kunnen deze gewassen andere toepassingen van de kelders (opslag, garage) in het gedrang brengen, wat ook een financiële impact heeft op het project.

Hydrocultuur- en aquaponicssystemen vereisen een aanzienlijke initiële investering: kweek- en/of teeltbakken, pompen, filters, ledlampen (als de kweek binnenshuis plaatsvindt) enz. Hetzelfde geldt voor serres, waarvan de kosten afhankelijk zijn van de gebruikte materialen.

De kosten van compost zijn laag bij hergebruik van bestaande materialen, maar kunnen toenemen afhankelijk van de gebruikte techniek (zeef, breker, wormen enz.).

Productie en winstgevendheid

De winstgevendheid van de productie is sterk afhankelijk van de omstandigheden en de zorg die aan de gewassen wordt besteed (irrigatie, onderhoud). Afgezien daarvan leveren zogenaamde bovengrondse systemen zoals hydrocultuur of aquaponics over het algemeen een hogere opbrengst op dan gewassen die in volle grond of in bakken worden geteeld. Dit is met name te wijten aan de gecontroleerde omstandigheden waarin de gewassen worden geteeld en de geringe aanwezigheid of zelfs afwezigheid van ongedierte.

Ook teelt in volle grond en op dak gereconstrueerde bodemculturen heeft een hoge opbrengst. Het gebruik van een serre verhoogt de productie en verlengt de groeiperiode voor sommige soorten.

Kelderproductietechnieken hebben ook zeer interessante opbrengsten voor de geschikte gewassen of dieren, en dit op weinig grondoppervlakte.

Wat de winstgevendheid betreft, moeten de inkomsten die verbonden zijn aan de opbrengsten van deze verschillende technieken worden afgewogen tegen de initiële investeringskosten en de onderhoudskosten. Bovengrondse teeltsystemen zoals hydrocultuur of aquaponics vergen hoge initiële investeringen en veel onderhoud. Dat heeft een directe impact op de winstgevendheid.

Werkingskosten en onderhoud

De teeltruimten moeten regelmatig worden onderhouden (irrigatie, ziektebeheer, zaaien, snoeien, oogsten, enz.). Voor dit onderhoud kunnen de bewoners van het gebouw instaan ofwel een vakman.

In het geval van meer technische systemen zoals kelderteelt, hydrocultuur of aquaponics, zijn de werkingskosten hoger, omdat ze elektrische/elektronische systemen omvatten die bijna constant werken (verlichting, pompen, luchtpompen, ventilatoren, enz.). Deze kosten kunnen worden verlaagd door het gebruik van ledlampen in plaats van conventionele tuinbouwlampen.

Het gebruik van een serre vereist enig onderhoud, zoals het reinigen van het glas, wat nodig is om de hoeveelheid licht te maximaliseren. Dit onderhoud kan worden uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf, wat tot onderhoudskosten leidt.

Deze werkings- en onderhoudskosten moeten worden afgewogen tegen het soort activiteit. In het geval van een beroepsactiviteit worden deze kosten in het algemeen beheerd door de professional in kwestie.