Een gebouw bedenken en ontwikkelen door rekening te houden met de levenscyclus ervan betekent vanaf de ontwerpfase zodanig nadenken over de planning, de volumetrie, de bouwprincipes en de materiaalkeuze dat het ontwikkelingspotentieel wordt bevorderd en wijzigingen in de toekomst worden vergemakkelijkt. De bedoeling bestaat erin om de gebruikscyclus van het gebouw en de componenten ervan te verlengen.
De "cyclus van materialen"-aanpak kan op meerdere niveaus worden gehanteerd. Om een optimaal duurzaamheidsniveau uit het oogpunt van het materiaal te bereiken, moet de levenscyclus als volgt in aanmerking worden genomen:
ten minste voor de bouwmaterialen en -producten: de levenscyclus en de materiaalkeuze optimaliseren
bij voorkeur voor de bouwelementen waaruit het gebouw bestaat: ervoor zorgen dat ze kunnen worden uiteengehaald en dat de bestanddelen ervan kunnen worden hergebruikt, verwerkt en veranderd of kunnen worden teruggewonnen
idealiter voor het gebouw in zijn geheel: het aanpasbaar en flexibel maken
De keuze van de bouwtechnieken en de -materialen is de synthese van de eisen waaraan een bouw- of renovatieproject moet voldoen. Enkele van de analysecriteria zijn: de eisen op het gebied van de stabiliteit, de functie, de prestatie (mechanische prestatie, thermische prestatie, prestatie op het gebied van water, gewicht, brandbestendigheid, slijtvastheid, weerbestendigheid), de vormgeving, de impact op de gezondheid, de impact op het milieu, de kostprijs...
Met betrekking tot de keuze van de bouwmaterialen en -producten
Vanuit het oogpunt van de impacten bestaat de doelstelling erin om uit verschillende in aanmerking komende oplossingen het materiaal of product te kiezen dat het minst milieubelastend is. Daartoe is het raadzaam om keuzehulpmiddelen te gebruiken die gebaseerd zijn op een levenscyclusanalyse.
Er bestaan verschillende soorten:
- Classificatiehulpmiddelen: deze eenvoudig te gebruiken hulpmiddelen zijn gebaseerd op een specifieke evaluatiemethode. De verschillende opgenomen materialen worden vergeleken bij een gelijke prestatie en worden vervolgens gerangschikt overeenkomstig hun respectieve impact.
- Evaluatiehulpmiddelen: deze hulpmiddelen maken gebruik van de impactgegevens die afkomstig zijn van een database van productinformatiefiches (zie volgend punt), en stellen de gebruiker in staat om meerdere scenario's te vergelijken op basis van enkele impactindicatoren.
- Productinformatiefiches
Door enerzijds de eisen en verwachte prestaties en anderzijds de gegevens met betrekking tot de impacten te vergelijken, kan vervolgens een objectieve duurzame keuze met kennis van zaken worden gemaakt.
Voorbeeld van een grafische voorstelling van de impact van een bouwmateriaal, gebaseerd op een levenscyclusanalysedie gebruikmaakt van acht impactindicatoren
Voor de bouwelementen waaruit het gebouw bestaat
De analyse met betrekking tot de bouwelementen waaruit het gebouw bestaat, heeft het grote voordeel dat ze de vergelijking mogelijk maakt van de milieu-impact tussen verschillende samenstellingen en verschillende materialen die eenzelfde functie vervullen. Daartoe werden de afgelopen jaren verschillende analysehulpmiddelen gecreëerd. Deze hulpmiddelen worden uiteraard gebaseerd op de beschikbare gegevens over de gekozen producten.
- De evaluatiehulpmiddelen voor de bouwelementen maken het mogelijk om een evaluatie uit te voeren op basis van een reeks bouwelementen die automatisch worden voorgesteld door de software in kwestie. Deze standaardelementen kunnen in beperkte mate worden aangepast. Bepaalde hulpmiddelen van dit type stellen de gebruiker ook in staat om bouwelementen op maat te assembleren, rekening houdend met de beperkingen van het hulpmiddel (de grootte van de database kan beperkt zijn).
Voorbeelden: Baubook (Oostenrijks hulpmiddel, ontwikkeld door het Österreichisches Institut fûr Baubiologie und Bauökologie), Catalogue Construction (Zwitsers hulpmiddel, ontwikkeld door Holliger Consult).
Voor het gebouw in zijn geheel
De analyse voor het gebouw is het hulpmiddel bij uitstek: het omvat zowel de bouwelementen als de materialen en producten waaruit het bestaat.
Er bestaan verschillende soorten:
Zogenaamde "snelle" evaluatiehulpmiddelen: deze hulpmiddelen kunnen worden gebruikt door iemand die niet gespecialiseerd is in LCA's. De invoer vergt echter tijd. De analyse is wel minder gedetailleerd dan bij de complexe hulpmiddelen, maar de evaluatie die wordt aangeboden is heel adequaat.
- Voorbeelden: BeGlobal (Belgisch hulpmiddel, ontwikkeld door Passiefhuis-Platform), Elodie (Frans hulpmiddel, ontwikkeld door de milieuafdeling van het CSTB van Grenoble)
Zogenaamde "complexe" evaluatiehulpmiddelen: deze professionele hulpmiddelen bieden het meest gedetailleerde analyseniveau aan van alle voorzieningen die in het onderhavige dossier opgenomen zijn. Ze zijn gebaseerd op de volledigste (en duurste) product- en materiaaldatabases en vergen van de gebruiker een zeer grondige kennis van de levenscyclusanalysemethode. Met deze hulpmiddelen kan een bijzonder gedetailleerde analyse worden uitgevoerd. Omwille van de kostprijs is een dergelijke analyse echter niet zo vanzelfsprekend voor kleinschalige projecten. Deze methode kan niettemin nuttig zijn in het kader van een certificering voor duurzaam bouwen.
- Voorbeelden: GaBi Build-It (internationaal hulpmiddel, ontwikkeld door PE International), SimaPro (internationaal hulpmiddel, ontwikkeld door PRé Consultants).
