Elementen voor een duurzame keuze

Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze

Onderstaande tabel geeft een samenvatting van de verschillende aspecten die in het gedeelte ‘Elementen voor een duurzame keuze' zijn uitgewerkt. Het doel is de ontwerper te helpen bij diens keuze.

De gegevens moeten wel worden genuanceerd, want ze zijn licht variabel naargelang de realiteit.

Technische aspecten

Keuze van het bouwsysteem

Het toegepaste bouwsysteem is doorslaggevend voor de luchtdichtheid.

Bij nieuwbouw kan de ontwerper het bouwsysteem zelf kiezen. Die keuze heeft een impact op het afdichtingssysteem voor de wanden.

• Bij een massieve constructie kan de luchtdichtheid worden gerealiseerd via stukadoorswerk, gietbeton of metselwerk met een pleisterlaag als afwerking. Let er wel op dat de transversale openingen goed afgedicht moeten worden.
• Bij een constructie met een houten geraamte wordt de luchtdichte barrière bijvoorbeeld gerealiseerd met OSB-platen of dampremmende membranen.
• Indien het gebouw gordijngevels heeft, kan via eenmock-up een LWW-test worden uitgevoerd voordat die gevels worden geplaatst. Dit biedt meet garantie inzake het haalbare luchtdichtheidsresultaat.

Plaatsing van de gordijngevel en luchtdichtheidstest van de mock-up

• Bij renovatie hangt de keuze van het type afdichting sterk af van de bestaande situatie en de omvang van de renovatiewerken.

Keuze van de locatie van de techniek

Bij het ontwerp heeft de locatie van de technische installaties een aanzienlijke impact op de haalbaarheid van een goede luchtdichtheid. Dit betreft:

de plaatsing van de technische installaties binnen of buiten het luchtdichte volume

het aantal doorboringen van de afdichtingsbarrière (elektriciteit enz.)

Milieuaspecten

Luchtdichtheid, materiaalkeuze

Bij een houten geraamte wordt de luchtdichtheid meestal gerealiseerd via een dampwerend of dampremmend membraan. Bladen van aluminium, polyethyleen of versterkt papier zijn veelgebruikte dampwerende membranen.

Bij een massief bouwsysteem gaat de voorkeur uit naar een pleistersoort met een lage milieu-impact. (zie Dossier | Duurzame bekledingsmaterialen voor binnenmuren en plafonds).

Economische aspecten

Kosten van de afdichting

Voor een goede luchtdichtheid dient allereerst te worden gezorgd voor een goede toepassing van de bouwmaterialen en met name van het dampremmend of dampwerend membraan, evenals de plafonds van de oppervlakten die traditioneel geen plafonds hebben (muren achter een technische holle muur enz). Het streven naar goede luchtdichtheid vraagt dus geen zware extra investering. De onderneming is meestal verantwoordelijk voor het resultaat van de uitvoering van de details teneinde het door de bouwheer beoogde doel te behalen. Er moet dus een budget worden voorzien om eventuele correcties uit te voeren indien de luchtdichtheidstest niet het gewenste resultaat oplevert.

Om deze meerkost te beperken, is het dus van groot belang dat de architecten alle details uitwerken. Zo blijven de risico's voor de aannemer beperkt. Idealiter werken alle betrokkenen bij het project zo nauw mogelijk samen. Lees voor meer informatie het Dossier | Beheersprocedure van het project, de werf en het gebouw.

Kosten van de blowerdoortest

We wijzen er ook op dat de kosten van de test zelf relatief laag zijn en verwaarloosbaar zijn in het kader van een groot bouwproject. De kosten van bijvoorbeeld een thermografische analyse alleen bedragen zo'n 310 tot 1 200 euro en de kosten van een complete test (thermografie + infiltrometrie) voor een eengezinswoning zijn zo'n 1 700 tot 2 500 euro, afhankelijk van de vervoerskosten, de duur van het voorbereidende werk op de site en het formaat van het gebouw. Dat betekent ongeveer 0,5% van de kosten voor de bouw van een woning.

De bouwproductendatabase van het WTCB, raadpleegbaar op de website www.wtcb.be, toont onder de titel 'druktest' een lijst ondernemingen en onderzoekscentra die dichtheidstests voor gebouwen realiseren. Het Passiefhuisplatform biedt eveneens een lijst met ondernemingen aan.

Socio-cultureel aspecten

Goede hygiënische ventilatie nodig

In België hebben we niet de gewoonte onze gebouwen te ventileren. In een land als Frankrijk daarentegen bestaat wel degelijk een ventilatiecultuur. Dit gebeurt van oudsher met openingen of roosters in de vensters of via mechanische ventilatie.

Bij onze gebouwen, waar luchtdichte wanden steeds algemener worden, is een gecontroleerde vorm van hygiënische ventilatie van goede kwaliteit noodzakelijk.

Een luchtdicht gebouw zonder luchtverversing door gecontroleerde ventilatie kan een gevaar opleveren voor het comfort en zelfs de gezondheid van de gebruikers. Er moet dus steeds worden toegezien op een goede luchtkwaliteit. Zie in dit verband de EPB-vereisten in de norm NBN D50-001 voor individuele woningen en de norm NBN 13779 voor andere gebouwen. Zie Dossier | Een energie-efficiënt ventilatiesysteem ontwerpen.

Impact van de luchtdichtheid op het comfort en het energieverbruik

De dimensionering van de verwarmingsinstallatie is gebaseerd op het warmteverlies door transmissie (via de muren, de vensters, het dak...) en het warmteverlies door ventilatie. Indien de luchtdichtheid van het gebouw zeer slecht is, is het warmteverlies door ventilatie groter dan dat waarmee rekening wordt gehouden bij de berekeningen van de dimensionering van de verwarmingsketel (de norm NBN 62-003 voorziet een luchtvernieuwingssnelheid van 1 keer per uur). De verwarmingsketel zal dan te klein zijn voor de reële behoeften, waardoor bij zeer koud weer het gevaar bestaat dat het vereiste comfort niet wordt geleverd.

Verbetering van het akoestisch comfort

Een goede luchtdichtheid komt het akoestisch comfort van de gebruikers in het algemeen ten goede. Het is daarom extra interessant om een goede luchtdichtheid te voorzien in luidruchtige omgevingen (langs grote verkeerswegen, spoorlijnen, in industriezones…) en tussen eenheden met verschillend gebruik.

Dit geldt vooral voor geluid dat via de lucht wordt overgedragen. Elke opening in een wand (en dus elk punt waar de lekdichtheid wordt verbroken) laat geluid via de lucht binnen.

Bij het "geluidsdicht" maken van gebouwen moet echter wel aandacht worden besteed aan het lawaai dat door de technische installaties wordt geproduceerd (ventilatie, verwarming enz.), want die geluiden worden dan eerder opgemerkt en zijn dus en potentiële bron van ongemak voor de gebruikers.

Arbitrage

Ventilatie en luchtdichtheid

De toename van het energieverbruik als gevolg van de ventilatie (mechanisch en infiltratie/lekkage naar buiten) is des te groter als het gebouw sterk geïsoleerd is. Want doordat het warmteverlies door transmissie afneemt, krijgt het warmteverlies door ventilatie een groter aandeel in het globale verbruik van het gebouw. Versterkte isolatie van gebouwen moet dus gelijk opgaan met verbeterde luchtdichtheid.

Verbetering van de luchtdichtheid van het gebouw zonder ventilatie kan ook leiden tot problemen met de luchtkwaliteit, condensatie op de wanden die het beschermde volume afbakenen, schimmelgroei...

Ventilatie installeren in een zeer slecht afgedicht gebouw is daarentegen ook geen oplossing. In het artikel "Ventilatie van en infiltratie in gebouwen: de situatie in België" (1986) stelt het WTCB dat een mechanisch ventilatiesysteem alleen correct kan werken voor en luchtverversingsgraad bij 50 Pa (n50) van minder dan 5/u-1.

Een gebouw niet luchtdicht maken en ook niet ventileren is evenmin een oplossing, want het debiet frisse lucht is volledig onbeheersbaar:

• de verdeling van de luchtstroom in het gebouw verandert afhankelijk van de windrichting, terwijl de behoefte aan verse lucht theoretisch constant is.
• Bij veel wind bestaat een groot risico op tocht en is het energieverlies onbeheersbaar. Andersom kan bij rustig weer de hoeveelheid frisse lucht onvoldoende zijn om een goede luchtkwaliteit binnenshuis te verzekeren.
• De totale oppervlakte lekopeningen van een gebouw is meestal onvoldoende om de door de norm vereiste debieten te bereiken.
• De leklocaties in een gebouw zijn vaak slecht verdeeld, waardoor de vertrekken ongelijk geventileerd worden.
• Bovendien komt geluid uit de omgeving gemakkelijk het gebouw binnen.

Verwarming en luchtdichtheid

De dimensionering van de verwarmingsinstallatie vindt plaats op basis van het warmteverlies door transmissie (via de muren, de ramen, het dak...) en het warmteverlies door ventilatie. Het is dus van groot belang om het verlies door infiltratie en ventilatie van het gebouw te beperken.

Comfort en luchtdichtheid

Rationeel energiegebruik betekent dat het comfort van de bewoners wordt verzekerd terwijl het energieverbruik laag wordt gehouden. De toevoer van lucht van buiten moet worden beperkt tot het noodzakelijke volume (niet meer, niet minder) om de kwaliteit van de lucht binnen het gebouw op peil te houden. Door een einde te maken aan de oncontroleerbare infiltratie van lucht (dus door de luchtdichtheid te verbeteren) en voor georganiseerde ventilatie te zorgen (d.w.z. intentionele ventilatie via roosters, ventilatoren enz.), kan precies de benodigde hoeveelheid frisse lucht worden geleverd voor de gebruikers van het gebouw. Het energieverbruik wordt zo beperkt gehouden.