Afscherming en electromagnetische velden

Wanneer moeten afschermvoorzieningen worden gebruikt?

*De niet-noodzakelijkheid wordt gedefinieerd in verhouding tot de aanvaarde blootstellingsdrempel.

De afschermingsvoorzieningen zijn van toepassing voor nieuwbouw of "zware" renovatie, dat wil zeggen wanneer de bestaande elektrische uitrustingen, met inbegrip van de ingebouwde, worden vervangen (nieuwe sleuven in de muren en nieuwe tussenwanden noodzakelijk etc.). Ze zijn daarentegen vrijwel niet toepasbaar voor bestaande kringen die niet aan de basis zijn afgeschermd. Eventueel kunnen de uitrustingen achteraf in een goot worden geplaatst wanneer de kringen ononderbroken zichtbaar zijn.

Welk materiaal te kiezen? 

Er bestaat een grote variatie aan materiaal op de markt, niet specifiek voor duurzaam bouwen. Dit heeft te maken met de mechanische eisen en de vereisten inzake de elektromagnetische compatibiliteit in het industriële milieu (aanwezigheid van elektronische uitrustingen die blootstaan aan wisselwerkingen).

Onderstaande tabel vermeldt de elementen die eenvoudig kunnen worden toegepast in een context van het saneren van de elektrische installatie (elektromagnetische verontreiniging).

Elke uitrusting heeft voor- en nadelen. Geen ervan vormt de universele oplossing. Voor courant gebruik in de woning biedt de soepele, afgeschermde mantel die recent op de markt is gekomen evenwel voordelen: eenvoudig te installeren, beperkte (meer)kost, etc.

Types afscherming en accessoires	Voordelen	Nadelen
Afgeschermde kabel type XFVB* Voor residentiële en industriële installaties In eerste instantie ontworpen om de risico's van mechanische belasting tegen te gaan. De samenstelling maakt deze oplossing effectief als afscherming en tegen elektrische velden Versterkte kabel met metalen strip + drain Bron : Nexans	Schokbestendig	Stijf en kwetsbaar (risico op beschadiging van de geleiders wanneer de kabel wordt gebogen) Verboden in vochtige vertrekken (badkamer, etc.)
Kabel type VMVB* Speciaal ontworpen kabel om laagfrequente signalen af te zwakken (elektrische en magnetische velden) Omvat: een mantel in elastomeer met ferriet een beschermende alufilm + drain (afscherming) Bron: Eupen	Ook afzwakkende werking voor HF-signalen (gebruikt voor elektromagnetische compatibiliteit)	Duurder Verboden in vochtige vertrekken (badkamer, etc.)
Kabel type GNLM* Meeraderige kabel (soepel) met aluminiummantel + drain en isolatiemateriaal, waaronder ferriet Ontworpen om hoge frequenties te absorberen (elektromagnetische compatibiliteits-vereisten voor elektronische toestellen) Afzwakking van elektrische en magnetische velden	Ook afzwakkende werking voor HF-signalen (gebruikt voor elektromagnetische compatibiliteit)	Voor mobiele installatie (niet-inbouwbaar): verbindingssnoer
Soepele afgeschermde mantel Soepele geringde mantel met afscherming + drain Voorbedraadof niet voorbedraad verkrijgbaar (gebruik voor klassieke VOB-kabels) Afzwakking van vooral elektrische velden Bron : Flex-a-ray	Soepel toepasbaar Redelijke kost	Alleen inbouwbaar (niet zichtbaar)
Coaxiale kabel of RJ45-kabel Telecommunicatie-kabels met dubbel scherm: concentrisch metaal en elastomeer met ferriet. Ontworpen om hoge frequenties te absorberen (elektromagnetische compatibiliteit). De coaxiale kabel wordt geleidelijk aan vervangen door de RJ45-kabel (type Ethernet) voor de overdracht van gegevens. Bron : materiel.net	Ontworpen voor telecom en reeds afgeschermd (geen extra HF-bescherming nodig)	Geen zuiver elektrisch gebruik
Metalen kabelgoten Metalen kabelgoten en kabelwegen (afscherming) Aardverbinding (zorgen voor de continuïteit) Afzwakking van elektrische velden Bron : Hellopro	Bescherming van meerdere kringen tegelijk Eenvoudig toe te passen (maar let op de continuïteit van de aarding)	Alleen voor professionele vertrekken of gemeenschappelijke vertrekken in collectieve woongebouwen (bijvoorbeeld zichtbaar in de kelder)
Afgeschermde kasten Inbouwbare kasten, beschermd met een geaarde bekleding (principe van de kooi van Faraday) Meerdere types: voor droge tussenwanden voor metselwerk Afzwakking van elektrische velden Bron : Domomat	Geschikt voor houten tussenwanden die extra bescherming nodig hebben	Duurder dan de klassieke oplossing Beperkt bereik
Metalen koffers Metalen koffers (panelen) (afgeschermd) met aarding Afzwakking van elektrische velden indien correct geaard Bron : Legrand		Hogere kosten Toepassing (inbouw noodzakelijk) Geen invloed op het magnetische veld (afstand vereist)
Afgeschermde aftakdozen Bekleed met een geleidende laag (afscherming) Ter aanvulling van mantels of afgeschermde kabels Meerdere types: voor droge tussenwanden voor metselwerk Afzwakking van elektrische velden Bron : Electromagnétique.com	Aanbevolen voor kwetsbare ruimten (slaapkamers) en houten tussenwanden Kunnen luchtdicht zijn

*Deze referenties zijn gecodeerd bij de kabelfabrikanten: Nexans, Eupen ...

De voorzieningen zijn polyvalent wat de toepassing ervan betreft. De kosten zullen uiteraard een beperkende factor zijn. Het is bijvoorbeeld nuttig om een professioneel gebouw volledig met VMVB uit te rusten indien een deel ervan bestemd is voor het onderbrengen van een machinepark dat schadelijker is dan de elektrische installatie zelf. Hier zal vooral de blootstellingstijd tellen.

Metalen kabelgoten hebben alleen zin als er meerdere zichtbare kringen zijn, zoals in gemeenschappelijke vertrekken van collectieve woongebouwen of gebouwen voor professioneel gebruik. In individuele woningen zijn ze minder relevant, behalve eventueel in de kelder, de garage, de werkplaats, etc.

Welke aandachtspunten tijdens de uitvoering?

Allereerst moeten de bepalingen van het Algemeen reglement op de electische installaties (AREI) inzake de plaatsing van leidingen nauwgezet worden opgevolgd. Daarnaast zijn er voor elke uitrusting technische specificaties.

Voor de afgeschermde kabels en mantels:

• Toezien op de continuïteit van de drain: in elke kast de uiteinden van de drain van de inkomende en uitgaande kabels/buizen verbinden
• De drain moet zijn verbonden aan de aardingsstrip van het paneel

Voor wasruimten en badkamers:

• Het gebruik van VMVB-kabels is verboden
• Gebruik klassieke XVB-kabels (voorheen VVB-kabels) stroomafwaarts van een tweepolige schakelaar of maak gebruik van soepele mantels + VOB

Let op bij het plaatsen van XFVB-kabels (stijf en kwetsbaar): beschadig de isolatie van de draden niet tijdens het hanteren van de kabel.

Kabelgoten:

• Zie toe op de continuïteit van de equipotentiaal en wees bijzonder waakzaam bij het doorsteken van obstakels zoals tussenwanden, muren, etc.
• Gebruik geen verf op de verbindingspunten van de equipotentialen (isolerend effect, dus verbreking van de continuïteit)