Elementen voor een duurzame keuze

Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze

De onderstaande tabel geeft een samenvatting van de verschillende elementen voor een duurzame keuze van de voorzieningen. Voor elke voorziening geeft een symbool de relatieve relevantie van elk argument aan. Dit is slechte een indicatie, die men bovendien geval per geval moet interpreteren wanneer men de duurzaamheid van een project onderzoekt.

[1] Er bestaat gevaar op neerslag en verstopping als de urine met water wordt gemengd, met name als gevolg van kalkaanslag (tijdens het onderhoud); het is aanbevolen deze urinoirs na de toiletten te installeren.

[2] Zie dossier Hergebruik van hemelwater

[3] Zie dossier Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren

Milieuaspecten

Economie van de middelen

De verschillende voorzieningen die in dit dossier aan bod komen, geven iedereen de mogelijkheid om de hoeveelheid in de gebouwen gebruikt water min of meer effectief te beperken.

In termen van materiaal, energie en omvang beperkte middelen kunnen interessante resultaten opleveren. Een voorbeeld: eenvoudige voorzieningen voor kranen (debietbegrenzer met stop), een drukbegrenzer, een lekdetector enz. leveren een niet te verwaarlozen waterbesparing op en hebben een korte terugverdientijd. Men moet voorrang geven aan inspanningen om het verbruik van drinkwater te beperken, met name op posten waar het onmisbaar is (drank, hygiëne enz.).

Impact van besparingsmaatregelen op de milieubalans van een kubieke meter verbruikt water

Op schaal van een gewest als Brussel, zal de zuivering die men voorkomt door het waterverbruik van gebouwen te beperken, het verbruik van elektriciteit en van chemicaliën door de collectieve waterzuiveringsstations verminderen. Men schat de energiewinst op 0,5 tot 2,39 kWh per kubieke meter onbehandeld afvalwater (afhankelijk van het type van het zuiveringsproces : zie dossier Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren). Individuele zuiveringsinstallaties kunnen een veel hogere elektriciteitsbesparing opleveren (tot 11,47 kWh/m³ behandeld water). De beperking van het waterverbruik is in het kader van deze projecten nog noodzakelijker.

Economische aspecten

In de context van de economische aspecten van een rationeel watergebruik moet men de volgende punten identificeren:

• De kostprijs van het water per kubieke meter water die het project bespaart ;
• De terugverdientijd van de investering in de maatregelen voor waterbesparing ;
• De onderhoudskosten van de waterbesparende voorzieningen.

Kostprijs van het water

De prijs van een verbruikte kubieke meter omvat de kosten van het drinkbaar maken, van de overbrenging vanaf de productieplaats (distributiekosten) maar ook van de verzameling van het afvalwater en van de zuivering ervan voor het wordt geloosd (zuiveringskosten).

> Website Vivaqua

Terugverdientijd van de investering

De meeste waterbesparende voorzieningen impliceren vanwege hun eenvoud en lange levensduur slechts een geringe meerkost op het vlak van investering en onderhoud, die worden gedekt door de besparingen die ze opleveren.

Meestal is er sprake van een zeer korte terugverdientijd (minder dan 5 jaar). De terugverdientijd van technieken voor het hergebruik van hemelwater, de recyclage van grijs water of van afvalwater na zuivering, kan aanzienlijk langer zijn (van 10 tot 30 jaar, afhankelijk van de complexiteit van de installatie).

Onderhoudskosten

• Het onderhoud van waterbesparende voorzieningen , zoals straalbrekers, mengkranen en debietbegrenzers, bestaat voornamelijk in de schoonmaak om kalkaanslag te verwijderen, vooral in gebouwen met hard water.

• Bij de plaatsing van bijvoorbeeld een waterloos urinoir , moet men rekening houden met de kosten van het onderhoud en de eventuele reparatie van de leidingen, maar ook met het feit dat ze toegankelijk moeten blijven.

  • Bij waterloze urinoirs met een luchtslot met vloeistof, moet men de vloeistof regelmatig bijvullen.
  • Bij urinoirs met een geurafsluiter moet men afhankelijk van het gebruik de afsluiter regelmatig vervangen.
• Droge toiletten en toiletten met scheiding vragen meer schoonmaak dan technisch onderhoud. De emmer van het droge toilet en de tank van het toilet met scheiding moeten regelmatig worden leeggemaakt. Men moet de emmer/de tank bovendien schoonmaken.
• Voor de meer complexe technieken, zoals installaties voor de recyclage van grijs water , installaties met (voor)compostering (Clivus multrum of technieken met hydrocycloon) zal men een jaarlijks volledig onderhoud door een gespecialiseerde dienst verkiezen. Dit vertegenwoordigt meestal een belangrijk gedeelte van de financiële rentabiliteit van een investering en van de duurzaamheid van een installatie. Het is dan ook belangrijk dat men installaties gebruikt die zo weinig mogelijk nazorg nodig hebben: men moet voorrang geven aan de eenvoudigste, minst technologische installaties.

Socio-cultureel aspecten

Sociale aanvaardbaarheid van bepaalde voorzieningen

Bepaalde voorzieningen, zoals droge toiletten of toiletten met biologisch gecontroleerd strooisel, zijn ongebruikelijk en zullen in het besluitvormingsproces van het project misschien moeilijk worden aanvaard:

• Droge toiletten zijn nog maar weinig bekende technieken, die nauwelijks ingang hebben gevonden in ons denken. Als ze meer worden gepromoot, zullen ze geleidelijk aan ingeburgerd raken.
• Systemen met scheiding van urine en fecaliën en/of (voor)compostering zijn gemakkelijker in te voeren, omdat de technieken minder betrokkenheid vergen van de gebruikers van de toiletten (gerichte aanpassingen, vooral voor de ontwerpers en de beheerders van het gebouw). Ze veronderstellen slechts een goed ontwerp van de technische installaties : men moet bijkomende uitrustingen opnemen in de ruwbouw (debietversterker in de verticale leidingen van waterzuinige toiletten) en in de technische lokalen (compostbak, hydrocycloon, enz. voor toiletten met (voor)compostering).

Bewustmaking van de gebruikers

Men moet benadrukken dat echte milieuverbeteringen, zoals waterbesparing, alleen mogelijk zijn als het gedrag wordt aangepast.

Een bewustmaking van de gebruikers, zowel in woningen als in kantoorgebouwen of bedrijven, is een maatregel die weinig directe financiële investeringen vergt, maar wel een investering in werkuren. Deze wijziging van de gebruiksgewoonten levert soms meer waterbesparing op dan de investering in specifieke technieken zoals de recyclage van grijs water, het hergebruik van gezuiverd afvalwater, enz.

Regelmatige metingen en een archivering van het verbruik maken een follow-up van de installaties mogelijk. Men kan dan een geschiedenis van het verbruik opstellen en balansen, statistieken en analyses van het verbruik opstellen (identificatie van buitensporig gebruik en defecten).

• Een follow-up uitvoeren van de evolutie van het specifieke verbruik per verbruikspost;
• Het debiet tijdens de dalperioden volgen: weekends voor kantoren, weekdagen voor woningen.

In kantoren en gebouwen met activiteiten kan men door een regelmatige verspreiding van de resultaten van het waterverbruik het personeel bij het bereiken van de nagestreefde waterbesparing betrekken.

• De gebruiksfrequentie van de verschillende uitrustingen beïnvloeden;
• Informatie verstrekken over het gebruik van de verschillende waterbesparende voorzieningen.

Verplicht onderhoud van bepaalde uitrustingen

Om het onderhoud van de gekozen voorzieningen te verzekeren, vooral wanneer ze een aanpassing van de gewoonten vereisten, moet men verifiëren of het onderhoudspersoneel ertoe in staat en bereid is.

Een voorbeeld: het onderhoud van waterloze urinoirs vereist een bewustmaking van het onderhoudspersoneel om de duurzaamheid van de uitrustingen te verzekeren (beschadiging door een gebrek aan kennis of aan onderhoud voorkomen) en om waterverspilling te voorkomen (overbodig onderhoud met grote hoeveelheden water): gebruik van een specifiek product voor de schoonmaak van het geheel, schoon te maken zones, techniek voor de vervanging van de sifon, enz.

Gezondheid

De openbare distributieorganismen zijn verplicht de kwaliteit van het water tot bij de verschillende gebruikers te verzekeren (tot aan de hoofdmeter). Men moet in elk gebouw een reeks voorzorgsmaatregelen treffen om het behoud van de waterkwaliteit in het privénet tot aan de aftappunten te garanderen .

Men moet:

• Materialen kiezen die aangepast zijn aan de vereisten (pH, debiet enz.) en die inert en onderling compatibel zijn.
• Maatregelen treffen om de vorming van een bacteriële biofilm in de leidingen en in de uitrustingen van het net te voorkomen: dode takken, bochten enz. voorkomen.
• De verwarming van het koude water voorkomen: lokalisatie, thermische isolatie enz.
• De waterkwaliteit regelmatig analyseren.

De waterbesparing mag niet ten koste gaan van de gezondheid van de bewoners . Men moet zich er systematisch van verzekeren dat een gekozen voorziening de waterkwaliteit niet in het gedrang brengt en dat de onderhoudsvoorschriften worden gerespecteerd.

Men moet de grootste aandacht besteden aan de keuze van de waterbesparende voorzieningen in gebouwen die kwetsbare personen ontvangen (ziekenhuizen, rusthuizen, crèche...).

De straalbrekers van de kranen moeten regelmatig worden onderhouden, want ze houden een risico in van kalkaanslag en ergere vervuiling (soort oppervlak) en dus van de vermenigvuldiging van bacteriën (legionella), een gevaar voor de gezondheid van personen die al kwetsbaar zijn.

Arbitrage

Recyclage van grijs water >< Hergebruik van hemelwater

De recyclage van grijs water heeft tegenover het hergebruik van hemelwater het voordeel dat het niet afhangt van de beschikbare dakoppervlakte en van het volume herbruikbaar hemelwater. Grijs water is dus een uitstekende aanvulling van hemelwater wanneer er weinig neerslag is, de opvangoppervlakte klein is of het volume hemelwater wordt beperkt door het gebruik van de dakoppervlakte (bijvoorbeeld door de aanleg van stedelijke moestuintjes). De recyclage van grijs water krijgt haar volle belang in zones met een sterke stadsontwikkeling, waar de dichtheid van de bewoning van de percelen de oppervlakte voor het hergebruik van hemelwater beperkt.

Bovendien is een installatie voor de recyclage van grijs water relatief compact in verhouding tot haar potentieel voor waterrecuperatie en in vergelijking met een systeem voor de zuivering van ruw afvalwater.

Uit het oogpunt van het milieu is deze oplossing ook interessant als aanvulling van een systeem voor het hergebruik van hemelwater, aangezien ze het volume van het in de riolering geloosde afvalwater beperkt. Dankzij deze zuivering kan men een meer geconcentreerd water (organische stoffen: toilet) lozen, wat interessanter is voor een optimale werking van de collectieve waterzuiveringsstations.

Anderzijds kan een installatie voor de recyclage van grijs water tweemaal meer energie verbruiken dan een installatie voor het hergebruik van hemelwater. De investering in dit type van installatie is beduidend groter dan die in een installatie voor het hergebruik van hemelwater. Een globale benadering, geval per geval, is dus onmisbaar om de juiste keuze te maken.

Toepassingen van hergebruikt hemelwater

Men moet voor het hergebruik van hemelwater een keuze maken tussen de verschillende potentiële toepassingen. In een woning zal men bijvoorbeeld moeten kiezen tussen het hergebruik van hemelwater in de toiletten (minder hoge eisen op het vlak van de kwaliteit) en het gebruik voor de wasmachines (regenwater is zachter en beperkt het verbruik van producten als wasverzachters en detergent). Raadpleeg voor de details dossier Hergebruik van hemelwater.