Elementen voor een duurzame keuze

Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze

De onderstaande tabel biedt een overzicht van de verschillende elementen voor een duurzame keuze met betrekking tot de maatregelen. Voor elk element geeft een symbool weer in welke mate de argumenten van toepassing zijn. Hoewel de elementen voor een duurzame keuze een aanzet geven om over de duurzaamheid van het project na te denken, gaat het louter om aanwijzingen. Elke specifieke situatie vereist bovendien een aangepaste interpretatie ervan.

Technische aspecten

Hellend dak (hellingsgraad > 5°)

De keuze van het soort dakpan hangt onder meer af van de hellingsgraad van de verschillende hellingen van het dak. Sommige dakpannen worden gelegd door ze ineen te voegen. Dat zorgt ervoor dat de dakpannen met elkaar worden verbonden. Ze zijn echter niet (altijd) onderling aan elkaar vastgemaakt, maar op de draagstructuur bevestigd (cf. aanbevelingen van het bijzonder bestek). De garantie op een goede dichting is ook het resultaat van de coherentie tussen het soort dakpan en de dakhelling.

Plat dak (helling < 5°)

Om de dichting van een plat dak te verzekeren, is de keuze beperkt tot soepele bekledingen. Deze categorie bedekking bestaat uit elementen (banden of stroken) die aan elkaar worden vastgemaakt door ze koud te lijmen, warm te lassen of mechanisch te bevestigen. Deze plaatsing garandeert een perfecte dichting.

De keuze van het soort dichting kan eveneens afhangen van het feit of er een groendak wordt geïnstalleerd. Sommige dichtingen bieden een meer duurzame weerstand tegen de soms zeer “agressieve” wortels van planten dan andere.

Het gewicht van het dak

Voor hellende daken hebben de afmetingen en het gewicht van de gekozen dakpan invloed op de last die het gebinte moet dragen. Ook moet de dakpan de juiste afmetingen hebben.

Bij een plat dak kan de dichting worden bedekt met steenslag, een groendak of tegels op noppen. Dat zorgt voor een overbelasting die bij materiaalkeuze soms niet kan worden genegeerd. Er moet dus worden gezorgd dat het dakgebinte de juiste afmetingen heeft in functie van de belasting (eventueel aangelegd dak of niet) en dat er vooral een goede waterafvoer is (hiervoor wordt soms een helling geïntegreerd in de structuur) naar de afvoerleidingen voor hemelwater. (Zie Dossier | Een groendak realiseren .)

Levensduur van de dichting

Soepele dichtingen hebben te lijden onder sterke temperatuurschommelingen die voor uitzetting e.d. zorgen en hun veroudering versnellen. Sommige bekledingen, zoals EPDM, TPO of pvc, zijn door de aard van hun samenstelling of hun uiterlijk beter bestand tegen deze nadelen en hebben een levensduur van meer dan 25 jaar.

Deze veroudering is vooral te wijten aan de gewoonlijk donkere kleur van dit materiaal. TPO- of pvc-membranen bestaan ook in in lichte kleuren en zetten daardoor minder gemakkelijk uit. Gevoeligere bitumineuze membranen bestaan in lichte kleuren die bijgevolg het effect van zonnestralen op het materiaal verminderen.

Een andere hierboven beschreven oplossing is bedekking van het membraan met fijn grind, een plantentapijt of tegels op noppen. (Zie Dossier | Een groendak realiseren .)

Voor wat hellende daken betreft, zijn metaalbedekingen in het algemeen stabiel doorheen de tijd en bestand tegen aantasting, dus erg voordelig. De onbuigzaamheid van de assemblages beperkt bovendien problemen door windbelasting en de kans op verplaatsing (bijvoorbeeld: bewegen van dakpannen bij hevige wind op slecht toegankelijke plaatsen enz.).

Milieuaspecten

Geef voorkeur aan materialen en producten met een ecolabel of milieucertificering

Naast de technische aspecten kan een ontwerper vandaag ook afgaan op de talrijke labels en milieucertificeringen om materialen te kiezen die milieuvriendelijker en gezonder zijn.

De voorkeur gaat uit naar officiële labels, waarvan het Europese ecolabel het belangrijkste is. Er bestaan bovendien nationale labels die strikter en ambitieuzer zijn dan het Europese label. Daarnaast zijn er ook nog particuliere labels.

Het veelvoud aan labels zorgt voor verwarring. Een gedetailleerde vergelijking van de technische onderliggende criteria staat in het dossier De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en keuzehulpmiddelen .

(Link naar Verwezenlijking – Labels )

Milieubalans van de verschillende dakmaterialen

Bij een coherente milieuvriendelijke benadering van dakmaterialen is de keuze van de andere materialen die in de dakopbouw worden gebruikt van belang. Hiertoe behoren de draagstructuur, de thermische en geluidsisolatie, de diffusiemembranen (dampwerende laag) en de onderdaken.

Om verder te gaan: ➩ Meer weten

Waterbeheer

Het soort geïnstalleerde dakbekleding beïnvloedt de kwaliteit van het gerecupereerde hemelwater dat eventueel later nog wordt gebruikt.

Er zijn geen bijzondere voorzorgen nodig voor gerecupereerd hemelwater als de dakbeddeking bestaat uit keramische of betonnen dakpannen, natuur- of kunstleien. Een bekleding met houten dakpannen vereist niet per se een behandeling om duurzaamheid te verzekeren. Wie dat toch overweegt, gebruikt best producten die geen invloed hebben op het milieu en de gezondheid. Met andere woorden, zorg ervoor dat het opgevangen hemelwater niet wordt vervuild door de behandeling.

Onbehandelde metalen bekledingen (zink, koper, lood enz.) kunnen een negatieve invloed hebben op het milieu als het aflopende water in de natuurlijke waterkringloop terugkeert en zijn weinig geschikt voor het hergebruik van hemelwater. Die materialen zijn bijgevolg een slechte keuze voor het waterbeheer op het perceel.

Koper gaat bij contact met zure regen geleidelijk degraderen en het regenwater verontreinigen met “zware metalen” die in de collectieve waterzuiveringsstations niet uit het water worden gezuiverd. Idealiter moet dit water worden gerecupereerd en gezuiverd vooraleer het in de grond of de riool verdwijnt. (Natuurlijke filtering via drainerende lagen en beplantingen).

Bitumineuze bekledingen voor platte daken kunnen schadelijk zijn voor het milieu wanneer het aflopende water geladen met de opgenomen koolwaterstoffen in de natuurlijke waterkringloop terugkeert (infiltratie / recuperatie). Een collectief waterzuiveringsstation kan die koolwaterstoffen immers niet uit het water zuiveren. Idealiter moet dit water ook worden gerecupereerd en gezuiverd vooraleer het in de grond of de riool verdwijnt. (Koolwaterstofafscheiding of natuurlijke filtering via drainerende lagen en beplantingen). Zie Het afvalwaterbeheer op het beheer verbeteren .

Het soort bedekking voor een plat dak heeft eveneens invloed op het hemelwaterbeheer (buffering, doorstroomvertraging) en de kwaliteit van het gerecupereerde water. Voor groendaken verwijzen wij naar Een groendak realiseren . Hierin komt onder meer de kleuring van het water aan bod.

Economische aspecten

Investeringskosten

Een dakbekleding is bedoeld om lange tijd mee te gaan. Sommige producten hebben een garantie van meer dan 25 jaar. De investeringskost is dus relatief ten opzichte van deze levensduur.

De ondoordringbare membranen van platte daken hebben een vrij lange levensduur als ze het niet te zwaar te verduren hebben (weersomstandigheden of onjuist gebruik). Een uitzondering hierop vormt het bitumineuze membraan, want dat is vrij gevoelig voor temperatuurschommelingen.

Het is bijgevolg raadzaam om donkere membranen te beschermen met een bedekking (steenslag of plantentapijt) of door een verflaag aan te brengen die de infraroodstralen weerkaatst die het dak opwarmen.

Op hellende daken moeten natuurleien op een specifieke manier worden aangebracht. Bovendien zijn ze beperkt in voorraad. Bijgevolg zijn ze kostbaar en wordt vaak gekozen voor kunstleien in het geval van “gewone” gebouwen.

De Technische Voorlichtingsnota 195 van het WTCB beschrijft de correcte uitvoering van dakbedekkingen met natuurleien. Ze wordt aangevuld door TV 219, die het ontwerp van dakaansluitingen beschrijft.

Metaalbekledingen bieden een reeks voordelen, maar hebben ook minder gunstige aspecten zoals de kostprijs van de grondstof. Er wordt gebruik gemaakt van materialen als zink, aluminium en koper.

Merk op dat zink het meest gebruikte materiaal blijft voor daken. Aluminium en koper worden meer gebruikt voor renovatie en gevelbekleding.

Onderhoudskosten

Over het algemeen moet de staat van de dakbekleding regelmatig worden gecontroleerd. Dit is vooral het geval na bijzondere gebeurtenissen zoals extreme hitte of onweerachtige periodes.

Bekledingen zoals dakpannen en leien zijn minder goed bestand tegen hevige wind dan metaalbekledingen. Soms vliegt een deel van de bekleding van dakpannen of leien weg door hevige wind en is het nodig om het dak deels te herstellen. Nochtans kunnen deze herstellingen zeer gericht gebeuren en zijn ze soms eenvoudig uit te voeren. Een metaalbekleding op haar beurt kan corroderen. Daardoor veroudert ze sneller en zijn gerichte herstellingen moeilijker.

De herstelling van een membraan van een plat dak kan gericht gebeuren. Wel moet de oorzaak van het probleem nog worden gevonden. Als reparatie niet mogelijk is, dringt een volledige vervanging zich op.

Premies

Momenteel bestaan er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest nog geen premies voor de investering in andere "ecologische" materialen dan isolatiematerialen.

Economie dankzij hergebruik / recuperatie

Deze aanpak heeft altijd bestaan en kan besparingen opleveren. De materialen hebben ook dezelfde technische garanties als identieke nieuwe materialen.

Voor bekledingen zoals keramische en betonnen dakpannen, natuur- of kunstleien heeft hergebruik / recuperatie al een bepaald marktaandeel in de bouwsector.

Op websites voor de verkoop van dit type materiaal zijn catalogi en informatie te vinden over de vele handelaars waar dit materiaal te verkrijgen is. Bijvoorbeeld in België: www.opalis.be

Zie dossier | Duurzaam materiaalgebruik .

Socio-cultureel aspecten

Impact op de gezondheid

Bij een renovatie is het belangrijk om na te gaan of de bestaande materialen (dakpannen / onderdakpannen) geen asbest bevatten. Dit gebeurt aan de hand van een verplichte inventaris.

Er zijn twee mogelijke oplossingen die in verschillende mate doeltreffend zijn:

• ofwel worden de probleemmaterialen gedemonteerd en verwijderd door vaklui die de nodige voorzorgs- en gebruiksmaatregelen nemen (overalls / maskers / handschoenen / afval in hermetisch gesloten zakken, enz.);
• ofwel worden de asbesthoudende materialen geïdentificeerd en gemarkeerd zodat ze later kunnen worden herkend. Deze tweede mogelijkheid moet worden vermeden in de woningsector. Het is bovendien verplicht om gevaarlijke materialen te vervangen. De economische gevolgen zijn relatief klein vergeleken met de omvang van de gevolgen voor de gezondheid.

Meer informatie staat in de Dossier | Beheer van werfafval .

Esthetiek en stedenbouwkundige voorschriften

De materiaalkeuze kan afhangen van een gemeentelijke of gewestelijke stedenbouwkundige verordening of een eventuele verkavelingsvergunning. Als het project niet strookt met die voorschriften, kan het nuttig zijn om snel contact op te nemen met de gemeentelijke of gewestelijke overheden om het project te laten goedkeuren.

Erfgoed

Natuur- of kunstleien hebben min of meer dezelfde technische eigenschappen, hoewel natuurleien langer meegaan. Ze worden meer gebruikt voor het restaureren van erfgoed of voor een herstel in de originele staat van gebouwen.

Arbitrage

Keuze van de dichting >< Een groendak realiseren

Wie een groendak wil realiseren, moet voor de dichting een membraan kiezen dat bestand is tegen de wortels van de planten die op het dak zullen groeien.

Keuze van de dichting >< Recuperatie van hemelwater

Sommige dakbekledingen hebben geen invloed op de kwaliteit van het hemelwater dat afloopt naar de recuperatietank voor hemelwater. Dit geldt voor dakpannen, leien en EPDM-, TPO- en PVC-membranen. Het geldt echter niet voor metaalbekledingen en bitumineuze membranen die respectievelijk zware metalen of koolwaterstoffen kunnen vrijgeven als het water afloopt. Daardoor bestaat het risico dat die stoffen ongezuiverd in de grond terechtkomen en uiteindelijk het grondwater vervuilen.

Fotovoltaïsch membraan >< Groendak

Dit soort installatie (fotovoltaïsch membraan) vergt een minimum aan oppervlakte Bijgevolg kan de bruikbaarheid van dit soort bekleding in de stad ter discussie worden gesteld. Een bijzondere eis van het gewestelijke stedenbouwkundige reglement van het BHG is immers dat een groendak moet worden geïnstalleerd op een plat dak met een oppervlakte die groter is dan 100 m². Zie Verwezenlijking – Gemeenschappelijke aspecten voor alle voorzieningen / Stedenbouwkundige verordening en andere regels en Een groendak realiseren .

Bovendien is ook de efficiëntie van dit soort installatie een discussiepunt als wordt gekeken naar de technische aanbevelingen over de ligging en hellingshoek van de meest gebruikte fotovoltaïsche zonnepanelen. Zie Installaties voor de opwekking van hernieuwbare elektriciteit integreren .