Elementen voor een duurzame keuze

Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze

De elementen voor een duurzame keuze bieden argumenten die de gebruiker van de gids in staat stellen voor elk specifiek geval de beste oplossing te kiezen en te ontwikkelen. Dit gedeelte van het dossier beschrijft de voordelen, nadelen en eventuele factoren die de toepassing van de maatregelen kunnen belemmeren of juist in de hand werken.

De onderstaande tabel biedt een overzicht van de verschillende elementen voor een duurzame keuze met betrekking tot de voorzieningen. Voor elk element geeft een symbool weer in welke mate de argumenten van toepassing zijn. Dit is slechts een indicatie, die men bovendien per geval moet interpreteren wanneer men de duurzaamheid van een project onderzoekt.

Technische aspecten

Bekledingen van het type pleisterwerk gaan vaak samen met de isolatie en hun eigenschappen stemmen ermee overeen. Wanneer de isolatie moet worden beschermd door een dichtingstextiel, verzekeren de gevelbekleding en haar plaatsingstechniek de duurzaamheid van dat vrij kwetsbare membraan.

Technische kenmerken en/of presaties van de bekleding

Bekledingen hebben tal van eigenschappen. De fabrikant zal een bepaalde bekleding aanbevelen afhankelijk van de context waarin ze zal worden geplaatst.

Deze eigenschappen houden onder meer rekening met de plaatsingstechniek en de kwaliteit van de bevestiging van de bekleding aan de gevel. Aangezien onze gebouwen heel wat te verduren hebben, is het belangrijk erover te waken dat gevelbekledingen zich niet verplaatsen en de binnenlagen van de muur volledig kunnen beschermen.

De bestendigheid van de bekleding tegen agressie van buitenaf is ook van fundamenteel belang om de ecologische en economische, alsook de algehele duurzaamheid van de constructie te verzekeren. Dat geldt zeker voor gevels die moeilijk toegankelijk zijn, voor de ingang van een gebouw enz. Hier moet zeker rekening mee worden gehouden bij toekomstige onderhoudswerken of eventuele renovaties of vervangingen in het geval van beschadiging.

Kenmerken van het draagelement

Sommige muren moeten, afhankelijk van hun samenstelling, meer of minder waterdamp doorlaten (voir dossier Welzijn, comfort en gezondheid in duurzame gebouwen). De bekleding moet bijgevolg een belangrijke bijdrage leveren aan de doorlaatbaarheid of porositeit en er op die manier voor zorgen dat de kwaliteit van de materialen behouden blijft.

Andere materialen die deel uitmaken van de muur zijn daarentegen gevoeliger voor vocht en moeten beter worden beschermd tegen invloeden van buitenaf.

Levensduur van de bekleding

Een gevelbekleding moet in principe lange tijd bestand zijn tegen omgevingsinvloeden. Denk er evenwel aan dat deze theoretische levensduur afhangt van de omgeving waarin de gevel staat, maar ook van de herhaling en frequentie van de nodige onderhoudswerken.

Milieuaspecten

Gevolgen voor de kwaliteit van afvloeiend hemelwater

Het water dat van gevels afvloeit, komt rechtstreeks in de grond terecht of wordt via openbare riolen afgevoerd. Het behoort in principe niet tot het gerecupereerd water, maar kan, afhankelijk van het bouwwerk, deels in de regenwatertank terechtkomen. Net zoals bij dakbekledingen kan een metaalgevel dus schadelijk zijn voor het milieu wanneer dat water in de natuurlijke waterkringloop terugkeert. Dat probleem doet zich in mindere mate voor bij andere gevelbekledingen.

Bescherming van de oppervlakken

De frequentie en het soort product dat wordt gebruikt, kunnen (heel) zwaar doorwegen op de globale milieu-impact van het gebouw. Bovendien kunnen deze producten gevolgen hebben voor de recycleerbaarheid van de materialen aan het einde van de levensduur van de bekleding (downcycling, kwaliteit van de producten na recyclage enz.).

Bestrijding van het hitte-eilandeffect

Gevelbekledingsmaterialen kunnen in stedelijke gebieden een rol spelen bij de bestrijding van hitte-eilanden. Het is belangrijk die materialen goed te kiezen en te gebruiken.

Zo moet worden vermeden dat de lucht opwarmt door oppervlakken die worden blootgesteld aan zonnestralen (hitte-eilandeffect).

Het hitte-eilandeffect (urban heat island effect, afgekort UHI) doet de temperatuur plaatselijk stijgen. Dat uit zich vooral in het feit dat overdag en ‘s nachts in steden hogere maximumtemperaturen worden opgetekend dan in nabijgelegen landelijke zones of bosgebieden of dan de gewestelijke gemiddelde temperatuur. Zelfs binnen een en dezelfde stad kunnen er aanzienlijke temperatuurverschillen zijn. Dat komt doordat de grond niet overal op dezelfde manier wordt gebruikt (bos, wateroppervlakken, randgemeenten, stadscentrum enz.). Ook de albedo, het reliëf, de blootstelling (zuidelijke of noordelijke helling) en uiteraard het seizoen en het weer2spelen hierbij een rol. Hitte-eilanden zijn kunstmatige microklilmaten.

Deze “warmtebubbels” ontstaan als twee factoren elkaar kruisen:

• menselijke activiteiten die intenser en vooral geconcentreerder zijn in steden. Sommige van die activiteiten zijn aanzienlijke en chronische warmtebronnen. Hierbij denken we aan fabrieken, zuigermotoren, reactiemotoren van vliegtuigen (vooral bij het opstijgen), (individuele of gemeenschappelijke) ketels, airconditioningsystemen, warm water in riolen, oude warmtebronnen die soms slecht geïsoleerd zijn enz.;
• een wijziging van de aard van het oppervlak van de planeet. Door de verstedelijking absorbeert de stad immers meer zonnecalorieën dan wanneer ze een natuurlijk of landbouwmilieu was gebleven. Zwarte oppervlakken (asfalt, geasfalteerde terrassen, donkere materialen en veel glazen gebouwen gedragen zich als zonnecollectoren of serres die de geabsorbeerde zonnestraling vervolgens weerkaatsen als infraroodstraling. Die warmt de stedelijke lucht op en - als er geen wind is - het hele stedelijke gebied).

Economische aspecten

Investeringskosten

Een gevelbekleding is bedoeld om lange tijd mee te gaan. De investeringskost is dus relatief ten opzichte van deze levensduur.

Onderhoudskosten

Over het algemeen moet de staat van de gevelbekleding niet regelmatig worden gecontroleerd. Sommige bekledingen die mechanisch worden bevestigd of worden gelijmd vormen hierop een uitzondering. Houten bekledingen daarentegen hebben, afhankelijk van de houtsoort, elke 3 tot 5 jaar onderhoud nodig.

Bekledingen zoals pannen en leien zijn minder goed bestand tegen hevige wind dan metaalbekledingen, metselwerk of pleisterwerk. Soms vliegt een stuk van de bekleding met pannen of leien weg door hevige wind. Herplaatsing is dan nodig. Nochtans kunnen deze herstellingen zeer gericht gebeuren en zijn ze soms eenvoudig uit te voeren. Een metaalbekleding op haar beurt kan corroderen. Daardoor veroudert ze sneller en zijn gerichte reparaties moeilijker.

Premies

Momenteel bestaan er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest nog geen premies voor investeringen in andere materialen “met geringe gevolgen voor het milieu” dan isolatiematerialen.

Socio-cultureel aspecten

Esthetiek en stedenbouwkundige voorschriften

De materiaalkeuze kan afhangen van een gemeentelijke of gewestelijke stedenbouwkundige verordening of een eventuele verkavelingsvergunning. Als het project niet strookt met die voorschriften, kan het nuttig zijn om snel contact op te nemen met de gemeentelijke en zelfs gewestelijke overheden om het project te doen aanvaarden op basis van een samenhangende en verantwoorde aanpak.

Deze kwestie heeft ook betrekking op het beeld, de uitstraling van het gebouw ten opzichte van zijn omgeving. Sommige materialen lijden onder slechte publiciteit, die soms ongegrond of achterhaald is. Zo wordt bijvoorbeeld van een "Zwitsers" chalet gesproken wanneer de gevelbekleding van hout is.

Erfgoed

De bedoeling van een restauratie van een gebouw is om de bestaande bekleding te bewaren of in zijn oude staat te herstellen. Hierbij bestaat het risico dat moet worden gekozen voor een bekleding die een compromis is tussen het oorspronkelijke materiaal en een nieuwe oplossing om zo de duurzaamheid van de bekleding te verhogen. (Bijvoorbeeld: pleisterwerk dat bestaat uit een mengeling van kalk en waterafstotende cement.)

Arbitrage

Oriëntatie >< Toegankelijkheid van de gevel

Een gevel kan worden aangetast door menselijke activiteit of een slechte uitvoering van een bekledingsdetail aan de buitenmuur of aan een venster. Daarnaast ondervindt de gevel door zijn oriëntatie of nabije omgeving meer of minder hinder van wind, zon, regen en luchtvervuiling. Om de levensduur en hun weersbestendigheid te verlengen, hebben sommige materialen regelmatig onderhoud nodig (om de 2 tot 3 jaar). De toegankelijkheid van de gevel kan dus van groot belang zijn bij de keuze van de bekleding.

Grondmuur >< Rest van de gevel

Gewoonlijk is de bekleding aan de voet van een gevelmuur niet dezelfde als die voor de rest van de gevel. De grondmuur staat immers nog meer bloot aan regenwater. De keuze gaat dus uit naar een materiaal dat bestand is tegen vocht en gemakkelijk kan worden onderhouden.