Technische installaties

Welke geluidsbronnen worden gegenereerd in de technische installaties van het gebouw?

Technische installaties zijn een bron van twee soorten overlast die verband houden met:

• luchtgeluiden die zich door de lucht verplaatsen;
• trillingen en impactgeluiden die op de structuur van het gebouw worden overgebracht.

Meer informatie over de te volgen globale aanpak vindt u in: Dossier | Het akoestisch comfort van gebouwen verzekeren

Welke uitrustingen kunnen het luchtgeluid dempen?

Absorptiedemper

Het geluid dat door luchtverplaatsing wordt gegenereerd, kan worden gedempt met absorptiedempers. Het principe bestaat erin de lucht te laten circuleren tussen platen in absorberend materiaal, de zogenaamde "baffles". Er zijn rechthoekige of cilindrische baffles. De mate van demping van de baffles hangt af van:

• hun dikte;
• hun lengte;
• hun aantal;
• de afstand tussen de baffles.

Vergelijkende tabel van rechthoekige en cilindrische baffles

Rechthoekige baffles	Cilindrische baffles	Ronde geluiddemper met centrale bol
© Leefmilieu Brussel	© Leefmilieu Brussel	© Leefmilieu Brussel
Voordelen: Efficiëntere geluiddemping De rechthoekige vorm is gemakkelijker te integreren in het geval van dimensionale noodzaak (lage hoogte of breedte);	Voordelen: Gemakkelijkere verbinding Beperkt drukverlies
Nadelen: Grotere drukverliezen	Nadelen: Minder efficiënte geluiddemping (om hun efficiëntie te verbeteren kunnen cilindrische geluiddempers worden uitgerust met een centrale bol gevuld met absorberend materiaal)

Actieve geluiddempers

Er bestaan ook zogenaamde "actieve" geluiddempers, waarbij het principe erin bestaat om via een elektronisch circuit een golf te creëren die de voortplanting van de geluidsgolf in het ventilatienetwerk door destructieve interferentie tenietdoet.

Decompressiekamer

Geluiddempers zijn soms niet voldoende om lage frequenties te absorberen. In dat geval wordt een decompressiekamer gebruikt.

© Leefmilieu Brussel

Akoestische bekleding

Er wordt een akoestische bekleding van absorberend materiaal geplaatst rond de lawaaierige uitrusting.

Bekleden van de wanden van een lawaaierig lokaal

Om verspreiding van geluid in de omringende lokalen te voorkomen, is het nuttig om de volgende maatregelen te nemen voor de wanden van een lawaaierig lokaal:

• plaats absorberende materialen op de wanden;
• maak de muren dikker door de wanden van het lokaal te verdubbelen.

Merk op dat de midden- en hoge frequenties worden verzwakt door het gebruik van de gebruikelijke absorberende materialen, terwijl specifieke middelen (zoals een decompressiekamer) nodig zijn om de lage frequenties op te vangen.

Welke uitrusting kan het geluid veroorzaakt door trillingen verminderen?

Trillingsdempers

Trillingsdempers worden gebruikt om het geluid te verminderen dat wordt gegenereerd door trillingen als gevolg van de draaifrequentie van een uitrusting. Ze worden tussen de technische uitrusting en de ondersteunende plaat geplaatst en gekozen op basis van:

• de draaifrequentie van de uitrusting: kies trillingsdempers met een natuurlijke frequentie die gelijk is aan een kwart van de natuurlijke frequentie van de installatie. Kies bijvoorbeeld bij een uitrusting die op 1200 rpm draait, d.w.z. met een frequentie van 20 Hz (1200/60), voor een trillingsdempend systeem met een natuurlijke frequentie van 5 Hz ;
• het toegestane gewicht van de trillingsdemper en de plaat die deze ondersteunt.

Het gebruik van trillingsdempers heeft ook het voordeel dat de levensduur van de uitrusting en de montagestructuur ervan wordt verlengd.

© Leefmilieu Brussel

Compensatiemanchet

Het gebruik van een compensatiemanchet heeft twee doelen:

• de overdracht van trillingen (bijvoorbeeld door de ventilator naar het luchtnet) verminderen;
• het effect verzachten dat wordt veroorzaakt door de uitzetting van de leidingen in de verbinding met de uitrusting.

© Leefmilieu Brussel

Rubberkraag voor bevestiging van de leidingen

Om de overdracht van trillingen te beperken worden de (ronde of rechthoekige) leidingen die de vloeistoffen vervoeren bevestigd door middel van een kraag met rubbercoating.

© Leefmilieu Brussel

Zwevende plaat

De realisatie van een zwevende plaat, gescheiden van de technische ruimte, maakt het mogelijk de voortplanting van trillingen te beperken. Bovendien moet deze plaat hoge belastingen afkomstig van de geïnstalleerde machines dragen en een hoge geluidsisolatie voor de lage frequenties produceren (natuurlijke resonantie van minder dan 20 Hz, die min of meer constant blijft gedurende de gehele levensduur van het gebouw).

Wat zijn de aanbevelingen om het lawaai in technische ruimten te verminderen?

De uitrustingen die in technische ruimten worden geplaatst, zijn over het algemeen luidruchtig. Het ontwerpteam moet speciale aandacht besteden aan deze ruimtes door:

• stroomopwaarts in te grijpen:

  • installaties uit de buurt van gevoelige lokalen plaatsen;
  • kiezen voor stillere installaties die weinig trillingen genereren;

• maatregelen te nemen om het geluid dat door technische uitrusting wordt geproduceerd te verminderen:

  • de ruimtes akoestisch isoleren, met inbegrip van de installaties om het luchtgeluid te verminderen;
  • de installaties loskoppelen van de structuur van het gebouw om trillingen te verminderen;

Het volgende schema geeft een overzicht van de maatregelen die in een technische ruimte met een stookketel moeten worden genomen (ook geldig voor andere soorten uitrusting).

© Leefmilieu Brussel

Wat zijn de aanbevelingen om het geluid van sanitaire installaties te verminderen?

Leidingen

• bevestig de buizen alleen aan wanden met voldoende oppervlaktemassa (≥ 250 kg/m²);

• koppel de installaties en de leidingen los van de structuur van het gebouw:

  • bevestiging van de buizen door middel van een kraag met rubbercoating. Een alternatief is het gebruik van met isolerend materiaal beklede buizen;

  • coaten van de buizen met een flexibel materiaal (type steenwol of met open cellen) ter hoogte van de doorgangen door de vloeren en wanden. De verbinding aan de buisdoorvoer moet van hetzelfde materiaal zijn als de wand.

    © Leefmilieu Brussel
• beperk de waterdruk in de leidingen tot 3 bar om het stromingsgeluid te beperken;

• beperk de stromingssnelheid in de leidingen door te kiezen voor een voldoende grote diameter:

  • 2 of 3 m/s in de technische ruimten;
  • 1,5 m/s in de verticale kokers;
  • 1 m/s in de gevoelige ruimtes;

• vermijd abrupte richting- of doorsnedeveranderingen maar kies voor een geleidelijke overgang. Kies bijvoorbeeld twee bochten van 45° in plaats van één bocht van 90°;

  © Leefmilieu Brussel
• verwijder de uitrustingen (meters, ontharders, pompen, enz.) uit gevoelige ruimtes en gebruik trillingsdempers;
• kies voor leidingen in koper of versterkte kunststof, die vanwege hun massa de geluidsemissie met 3 tot 6 dB verminderen in vergelijking met conventionele pvc-buizen.

Badkuipen en douches

• kies een kraan van een goede akoestische klasse (zie de norm NBN EN 817);
• kies eerder een kunststof materiaal dan geëmailleerd staal;
• gebruik in het geval van staal geluiddempende panelen die op de buitenoppervlakken van de douche of het bad worden gelijmd;
• gebruik trillingsdempers;
• gebruik soepele afdichtingen op de contouren;

• speciale aandacht voor wellnessbaden of jacuzzi's (uitgerust met een motor).

  © Leefmilieu Brussel

• bij inbouwdouches met een vlakke bodem: plaats de buizen onder de zwevende dekvloer of in een akoestisch verlaagd plafond. *** lien futur dispo: akoestisch verlaagd plafond ***

  © Leefmilieu Brussel
  © Leefmilieu Brussel

Andere sanitaire installaties

Voor sanitaire installaties zoals toiletten, wastafels, gootstenen, enz.:

• loskoppelen van de structuur van het gebouw;
• flexibele stroken tussen de installaties en de gebouwstructuur;
• flexibele afdichtingen bij de aansluitingen;
• flexibele slang tussen de leiding en de kraan.

© Leefmilieu Brussel

Speciaal geval van waterslag

Een "waterslag" is een fenomeen dat wordt veroorzaakt door het plotseling openen of sluiten van een klep, kraan of pomp, dat een geluid veroorzaakt en in het ergste geval schade aan de apparatuur en leidingen waar de vloeistof doorheen stroomt. Om dit fenomeen te voorkomen worden de volgende maatregelen genomen:

• de lengte van de leiding tussen de kraan en de volgende aansluiting verkleinen;
• de stroomsnelheid over deze lengte verminderen;
• het gebruik van snelspanners vermijden;
• installeer een antiwaterslag van de juiste grootte in de buurt van het betreffende apparaat.

Wat zijn de aanbevelingen om het lawaai van verwarmingssystemen te verminderen?

Voor centrale verwarmingssystemen, vooral werken aan de demping van de geluiden:

• gegenereerd in het technisch lokaal;

  • akoestische omkisting van de verwarmingsketel;
  • zwevende plaat;
  • absorberende materialen op de wanden van het technisch lokaal en verdubbeling van de muren;

  • natuurlijke ventilatie van het technisch lokaal:

    • oriëntatie van de buitenroosters in een richting die de geluidsimpact op de omgeving beperkt;
    • gebruik van een geluiddemper en een decompressiekamer;

• gegenereerd op het niveau van de leidingen;

  • rubberen kraag voor de bevestiging van de buizen;
  • compensatiemanchet

© Leefmilieu Brussel

Voor verwarmingssystemen die gebruik maken van hete lucht, zie de Voorziening | Akoestiek van het ventilatiesysteem.

Wat zijn de aanbevelingen om het lawaai van ventilatiesystemen te verminderen?

Voorziening | Akoestiek van het ventilatiesysteem.

Wat zijn de aanbevelingen om het geluid van elektrische apparatuur te verminderen?

Geluiden veroorzaakt door elektrische apparatuur kunnen afkomstig zijn:

• van de transformatoren in het geval van grote gebouwen;

  • vooral werken aan de demping van laagfrequent luchtgeluid (vanaf 50 Hz) en trillingen (trillingsdempende pads) die gegenereerd worden in het technisch lokaal;

• van kleine bijbehorende apparatuur zoals schakelaars, stopcontacten enz.;

  • kiezen voor geluidsarme apparatuur;

  • plaatsing die geen zwakke plekken in de akoestische isolatie van de muren veroorzaakt:

    • plaats de apparatuur niet tegenover elkaar in een akoestische wand;
    • laat een voldoende resterende wanddikte;

© Leefmilieu Brussel

Wat zijn de aanbevelingen om het lawaai van liften te verminderen?

• kiezen voor stille uitrusting en trillingsdempende bevestigingen aan de structuur van het gebouw;
• zorgvuldige positionering van de motor, schacht, enz. van de lift ten opzichte van gevoelige lokalen;
• creëren van een bufferruimte tussen de liftschacht en gevoelige ruimtes;
• speciale aandacht besteden aan de geluidsisolatie van de liftdeuren.

Welke voorschriften moeten worden nageleefd met betrekking tot de geluidsniveaus van de installaties?

De volgende normen worden gebruikt als referentie voor de akoestische criteria:

• woongebouwen: norm NBN S 01-400-1;
• kantoorgebouwen: norm NBN S 01-400. *** lien à ajouter courant 2019 NBN S 01-400-3 ***

De huidige Brusselse wetgeving legt maximale geluidsniveaus vast:

• besluit van 21 november 2002 betreffende de strijd tegen de geluids- en trillingenhinder voortgebracht door de ingedeelde inrichtingen;
• besluit van 21 november 2002 betreffende de strijd tegen buurtlawaai.

Meer informatie over de regelgeving met betrekking tot de geluidshinder van technische installaties vindt u op de website van Leefmilieu Brussel.

Meer informatie

In de Gids

Meer informatie in verband met de akoestiek van de technieken:

• Dossier | Het akoestisch comfort van gebouwen verzekeren
• Voorziening | Contactgeluidisolerende materialen en systemen
• Voorziening | Akoestiek van ventilatiesystemen

Andere publicaties van Leefmilieu Brussel

• Code van goede praktijk, Technisch referentiekader inzake geluidsisolatie voor de premie voor de renovatie van het woonmilieu, Leefmilieu Brussel (2015)
• Van Caillié, M. (2009), Geluid en HVAC, Handleiding goede praktijken en beste beschikbare technologieën, Leefmilieu Brussel

• Op de website van Leefmilieu Brussel:

  • Het lawaai van (HVAC-) installaties verminderen
  • Ingedeelde inrichtingen: De verplichtingen inzake geluid
  • De geluidsnormen voor buurtlawaai in het Brussels Gewest
  • Opleidingen duurzaam bouwen. Akoestiek: ontwerp en uitvoering

Bibliografie

• CSTB (2015), Guide de suivi de la mise en œuvre en acoustique dans le logement collectif neuf, CSTB, Frankrijk (in het Frans)
• W, Sonntag. E. (1978), Bauphysikalische Entwurfslehre Band 4 : Bauakustik, Verlag für Bauwesen, Berlijn (in het Duits)
• Fry, A., Sound Research Laboratories Ltd (1988), Noise Control in Building Services, Pergamon Press, Oxford (in het Engels)
• Hamayon, L. (2013), Réussir l'acoustique d'un bâtiment, Le Moniteur, Antony
• Rossing, T.D. (2007), Springer handbook of Acoustics, Springer, New York (in het Engels)
• Scheffer, W. (2009), Geluidwering sanitaire toestellen en installaties, Periodiek Geluidwering, juli/augustus 2009
• Vermeir, G. (2009), Lawaaibeheersing: cursustekst, Faculteit Toegepaste Wetenschappen KULeuven, Acco, Leuven
• Ingelaere, B. & Van Damme, M. (2008), Supplement bij WTCB-Contact nr. 13: De nieuwe norm NBN S 01-400-1. Akoestische criteria voor woongebouwen, WTCB

Websites

• Energie+

  • Akoestische absorbers

• WTCB

  • Lawaai van waterafvoerleidingen
  • Richtlijnen ter beperking van het lawaai in watertoevoerinstallaties
  • Geluidsoverlast door ventilatiesystemen 2010/04.18
  • Akoestische aspecten van mechanische ventilatie in eengezinswoningen 2013/03.16

Reglementering

• Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 21 november 2002 betreffende de strijd tegen het buurtlawaai
• Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 21 november 2002 betreffende de strijd tegen de geluids- en trillingenhinder voortgebracht door de ingedeelde inrichtingen