Uitdagingen

Projectontwerp vanuit een duurzame invalshoek: paradigmawijziging

• Het ontwerp en de daaropvolgende uitwerking van een bouw- of renovatieproject zijn van nature ingewikkelde en multidisciplinaire activiteiten. De gebruikelijke beroepspraktijk hanteert echter nog altijd een sterk lineaire benadering. Daarbij is de rol van elke partij (bouwheer, ontwerper, bouwer, beheerder en/of gebruiker) beperkt in de tijd en wordt elke rol strikt omschreven. Zo kan de ontwerper de uitvoeringsdetails bedenken zonder het vakmanschap van een ervaren bouwer in te schakelen, beschikt een onderaannemer vaak slechts over documenten en informatie binnen zijn vakgebied, beschikken gebruikers niet over alle nuttige en praktische informatie om de technische installaties van het gebouw goed te beheren enz.
• De duurzaamheidsdoelstellingen van het gebouw moeten zo snel mogelijk worden bepaald en gedurende het hele ontwerp worden gecontroleerd, verduidelijkt en aangepast. Die doelstellingen moeten concreet worden bij de uitvoering en oplevering van het gebouw en blijvend worden nagestreefd tijdens de exploitatiefase. Of dat lukt, is sterk afhankelijk van de betrokkenheid van de verschillende professionele en niet-professionele partijen, de toepassing van een aangepaste methode voor geïntegreerd ontwerp, de uitwisseling van kennis en de totstandbrenging van een synergie tussen de bevoegdheden.
• Om theoretische prestaties in de praktijk om te zetten en optimale conceptuele en technische oplossingen te vinden, moet de werkmethode evolueren naar een niet lineaire, maar geïntegreerde en participerende methode.

Verhouding tussen de kosten van de uitwerkingsfasen van het project en de kosten die voortvloeien uit een latere verbouwing

Bron: Canadian Mortgage and Housing Corporation - Integrated Design Process Guide, 2010

Werven versus welzijn, gezondheid en milieu

• In een stedelijk gebied zijn de verschillende gevolgen en de overlast van bouw- of renovatiewerken groter door de dichtheid van de bebouwde ruimte : gebouwen liggen dicht bij elkaar, er staan veel gebouwen binnen een bepaalde straal, er zijn weinig bewoners in het gewest die nooit een werf in hun buurt hebben gehad.
• Een aanpak van duurzame bouw moet het duurzame beheer van de werf optimaal integreren. Een werf verbruikt immers een grote hoeveelheid materiaal en hulpbronnen, heeft veel nadelige gevolgen voor de levenskwaliteit van buurtbewoners en zorgt voor heel wat overlast, afval en soms verontreiniging.

Bouw- en afbraakafval: end-of-pipebenadering

Gescheiden containers zorgen voor een optimale sortering van de verschillende afvalsoorten. In stedelijk gebied is het echter niet altijd haalbaar om die te plaatsen. Vooral plaatsgebrek speelt hierbij een rol. De meest praktische oplossing is om containers te plaatsen voor de fracties gemengd afval, metalen en inert afval en die te scheiden van gevaarlijk afval. De containers worden vervolgens overgebracht naar sorteer- en verwerkingscentra. Hierdoor is een downstreamverwerking mogelijk, maar het blijft een tussenoplossing aan het einde van het proces, zonder preventieve aanpak.

Voornaamste soorten bouwafval per AFVALKLASSE

(Bron: Leefmilieu Brussel, Technisch verslag – Voorbeeldgebouwen: Fiche 4.3: Het afvalbeheer in de bouw, 2011)

Bovendien krijgen elementen en materialen die in het kader van een specifiek project overbodig of niet herbruikbaar zijn te snel het etiket van afval: hun mogelijke recuperatie en hergebruik worden slechts zelden geanalyseerd. Die aanpak heeft nochtans een hoge milieukwaliteit en creëert werkgelegenheid in de sector van duurzame bouw. Op gewestelijk niveau werd daarover al nagedacht: de Alliantie Werkgelegenheid-Leefmilieu Duurzaam Bouwen is voorloper op dat gebied.

Marginaliteit van de effectieve recuperatie en moeilijkheden bij desassemblage en demontage

Omdat bij het ontwerp geen sprake is van een geïntegreerde benadering, zijn er slechts weinig renovatiewerven die vóór aanvang van de werken een inventaris hebben van elementen die ter plaatse aanwezig zijn. Een dergelijke benadering zou het echter mogelijk maken om duidelijk de status te bepalen van de materialen die niet worden behouden. Dat is doorslaggevend om van standpunt te veranderen: niet hergebruiken betekent niet dat een element niet herbruikbaar is. En als in het lastenboek geen eis staat over demontage of over afbraak, komt de effectieve recuperatie in het gedrang.

Effectieve prestaties, onderhoud en beheer van duurzame gebouwen

Om te verzekeren dat een gebouw en zijn installaties na ingebruikname goed worden beheerd, is de invoering van een geïntegreerde conceptuele benadering vóór de ingebruikname nodig. Hiertoe is het belangrijk rekening te houden met onderhoudsfactoren en te waken over de effectieve uitvoering van de gekozen voorzieningen.

Bovendien moeten bij de exploitatie de elementen die onderhoud vergen gemakkelijk te bereiken zijn en is ook de plaatsing van onderhoudsvoorzieningen van belang. Dat is enkel haalbaar als bij de ontwerpfase al daarover wordt nagedacht. Wanneer wordt stilgestaan bij het aanpassingsvermogen en de uitbreidbaarheid van het toekomstige gebouw en/of de gekozen voorzieningen, is het gemakkelijker om bij een latere verbouwing veranderingen aan te brengen.

Met een benadering waardoor het mogelijk is de daadwerkelijk behaalde prestaties te controleren en op te volgen, beschikken de gebruikers of bewoners later over de elementen die nodig zijn om de werking van het gebouw en zijn uitrusting goed te begrijpen en om het pand optimaal te kunnen gebruiken

Een betere sortering van afval van de gebruikers van een gebouw

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het verplicht om huishoudelijk en niet-huishoudelijk afval te sorteren. Het is bijgevolg belangrijk sortering in de praktijk te vergemakkelijken. Daarom is het van belang dat hierover bij het ontwerp van elk bouw- of renovatieproject wordt nagedacht en dat de gepaste praktische voorzieningen worden gepland.