Welke verschillende waterwegconstructies bestaan er?
| In open lucht of ondergronds | infiltratie | opslag | |
|---|---|---|---|
| Goten en kanalen | in open lucht | ||
| Grachten | in open lucht | X | X |
| Geulen | in open lucht | X | X |
| Grindstoken en Grindkoffers | ondergronds | X | X |
Gemeenschappelijke punten
De verschillende soorten waterwegen hebben de volgende vergelijkbare kenmerken:
- minder dure constructies dan ondergrondse pijpleidingen;
- vertraging van de afvloeiing van het regenwater;
- bewustmaking van het regenwaterbeheer (doorgaans zichtbare en didactische constructies);
- hoofdfunctie van transport van het regenwater naar een saneringsconstructie of bij voorkeur naar een infiltratieconstructie;
- wanneer ze doorlaatbaar zijn, een deel van het regenwater infiltreren tijdens het transport ervan;
- de vervuiling verminderen door het water zo dicht mogelijk bij de plaats waar het valt te infiltreren;
- creatie van gevegetaliseerde ruimtes die gunstig zijn voor de biodiversiteit ;
Cascadebeheer
De waterwegen transporteren over het algemeen regenwater van de ene voorziening naar de andere, volgens een principe van "cascadebeheer", waarbij de volgende voorzieningen verbonden kunnen worden:
-
opslagvoorzieningen:
-
voorzieningen die opslag- en infiltratiefuncties verzorgen:
- geulen;
- opslagbedden;
- regentuinen;
- regenbomen;
- droge bekkens of waterbekkens;
-
enkel infiltratievoorzieningen:
Open goten en kanalen
Goten en kanalen dienen voornamelijk om water te vervoeren. Kanalen zijn breder en vlakker dan goten. Ze kunnen bestaan uit eenvoudige betonnen profielelementen, een geprofileerde bestrating, gemetselde kanalen of meer complexe vormen.
Wat zijn de voor- en nadelen van goten en kanalen?
- esthetiek: de weg die het water aflegt wordt zichtbaar en hoorbaar gemaakt;
- samenstellende elementen die collectieve en privéruimtes kwalificeren (omgeving, binnenplaatsen, toegangswegen, achteruitbouwzones, enz.).
Wat zijn de aandachtspunten voor goten en kanalen?
- Het tracé van de goten volgt de hoogtelijnen en is aangepast aan de afvloeiing van het water, zonder zijdelingse overloop ;
- voorzien in een lichte helling om de afvloeisnelheden te verminderen en erosie te voorkomen;
- zorgen voor resistente elementen op plaatsen die gevoeliger zijn voor erosie (op de uitstroom van regenpijpen, zones met steilere hellingen, enz.);
- reliëfs en elementen met een grote ruwheid integreren om de afvloeiing te vertragen;
- de lengte van de secties en de verzameloppervlakken aangesloten op dezelfde sectie beperken om de hoogte en snelheid van het water in de goot op geschikte waarden te houden;
- voor kanalen en goten die grote debieten aankunnen, geschikte middelen voorzien om ze te over te steken;
Geulen
Geulen vervullen een opslag- en infiltratierol, maar kunnen ook een rol spelen bij het transporteren van regenwater wanneer ze daarvoor ontworpen zijn. In dat geval kan deze functie worden uitgevoerd door een lichte helling en ook door de combinatie van geulen in cascade.
Meer informatie over deze laatste kunt u vinden in de voorziening | Geulen
Grachten
Een gracht is een lineaire constructie die tijdelijk water kan bevatten, in open lucht, met smalle breedte, vrij diep, met steile oevers, meestal aangelegd langs wegen, trottoirs of fietspaden, enz. Ze dient om regenwater op te vangen, op te vangen, vast te houden en af te voeren door infiltratie en transport naar idealiter een andere infiltratievoorziening.
Wat zijn de verschillen tussen een geul en een gracht?
Het belangrijkste verschil tussen een gracht en een geul zit in het profiel : een gracht heeft steilere oevers (vaak met een helling van meer dan 45°) dan de geul en is daarom vaak smaller en dieper.
Gracht
Geul
Wat zijn de voor- en nadelen van grachten ten opzichte van geulen?
Voordelen
- plaatswinst (aan de oppervlakte);
- het is minder belangrijk dat de bodem van de gracht droog is omdat het publiek er geen toegang toe heeft;
- een gracht is minder onderhevig aan betreding en dus aan verdichting;
de vegetatie kan gemakkelijker natuurlijk worden gelaten (2 jaarlijkse maaibeurten zijn voldoende).
Nadelen
- moeilijkere landschapsintegratie;
- minder eenvoudig onderhoud (moeilijkere toegang voor machines);
- minder infiltratieoppervlak;
- maakt geen echte multifunctionaliteit mogelijk;
- sneller onderhevig aan sluikstorten.
Wat zijn de aandachtspunten voor grachten?
De aanleg van grachten is technisch gezien vrij eenvoudig, maar er moet rekening worden gehouden met bepaalde elementen:
-
tijdens de ontwerpfase;
- zones met langdurige waterstagnatie die kunnen leiden tot overlast (muggen, geuren, enz.) vermijden;
- bij steile hellingen moeten er wanden (tanden) worden aangebracht die het opslagvolume vergroten en de afvloeiing stroomafwaarts afremmen;
-
om de oevers te stabiliseren bestaan er meerdere mogelijkheden :
- plaatsing van een geotextiel of georooster;
- lokale breuksteenstortingen;
- grasbetontegels;
- beplanting van de zijkanten;
- gebruik van verticale palen.
- afhankelijk van de bodemgesteldheid kan men kiezen voor een infiltrerende, drainerende of gemengde gracht;
zie ook de voorziening | Geulen voor meer informatie over de infiltrerende, drainerende en gemengde types die van toepassing zijn op grachten
-
Tijdens de bouwwerken verstoppingen en verdichting voorkomen;
zie ook de voorziening | Geulen voor meer informatie over de aandachtspunten tijdens de bouwfase, die ook van toepassing zijn op grachten
-
Tijdens de exploitatie de constructie onderhouden (bezinkingsslib, reiniging van de afvoeropeningen met gereguleerd debiet);
zie ook de voorziening | Geulen voor meer informatie over de aandachtspunten tijdens de exploitatiefase, die ook van toepassing zijn op grachten
Grindstroken, grindkoffer
Een grindstrook is een gracht gevuld met een korrelige structuur met sterke poreusheid (grind, kiezels, enz.). Ze is lineair en van variabele diepte (meestal 1 tot 2 meter). Afhankelijk van het beoogde gebruik van de ruimte aan het oppervlak kan ze al dan niet bedekt zijn met een verhard, doorlaatbaar oppervlak (toegangswegen, trottoirs, parkeerzones, binnenplaatsen, enz.) of onder groene ruimten. Merk op dat we eerder spreken van een grindkoffer voor constructies van hetzelfde type maar niet lineair (vergt meer ruimte).
Wat is het hydraulische principe van een grindstrook?
De hydraulische principes van een grindstrook zijn vergelijkbaar met die van tankstructuren. Het water komt aan:
- hetzij direct door afvloeiing van de oppervlakken naast de grindstrook, zoals langs een weg bijvoorbeeld;
- hetzij door injectie in de grindstrook: het water wordt opgevangen van aangrenzende ondoordringbare oppervlakken (water van daken, wegen) en via een of meer dispersiedraineerbuizen in de korrelconstructie geïnjecteerd.
Het water wordt opgeslagen in de holtes van de korrelige structuur. Om elke overloop aan de oppervlakte te vermijden moet de voorziening correct gedimensioneerd zijn. Het water wordt vervolgens geïnfiltreerd in de bodem en/of met gecontroleerd debiet afgevoerd naar een afvoer.
In welke gevallen moet een grindstrook worden aangelegd?
Grindstroken zijn in het bijzonder aangewezen;
- wanneer het bodembeslag zeer groot is en het daarom onmogelijk is om een techniek in open lucht aan te wenden;
- na een recuperatie-/stormtank en wanneer de topografie van het terrein het gebruik van een techniek in open lucht niet mogelijk maakt.
- onder andere constructies (geulen, bekkens) om het absorptievermogen ervan te versterken.
Welke types grindstrook kunnen worden aangelegd?
Zoals bij de meeste voorzieningen voor regenwaterbeheer zijn er verschillende soorten grindstroken, afhankelijk van de infiltratievoorwaarden van de bodem:
-
Infiltrerende grindstrook (indien doorlatende bodem): De korrelige structuur wordt bedekt met een geotextiel dat een scheiding tussen het geotextiel en de omringende bodem in stand houdt maar tegelijkertijd het water laat filteren.
Infiltrerende grindstroken onder een groene ruimte en onder een minerale verharding
-
Drainerende grindstrook (indien ondoorlatende bodem): Het opgeslagen water wordt gecontroleerd afgevoerd door een systeem van draineerbuizen in de bodem van de korrelige structuur.
Drainerende grindstrook
-
Gemengde grindstrook : De waterafvoer kan tegelijkertijd gebeuren door infiltratie in de bodem en door een gecontroleerde afvoer. In dit geval wordt de draineerbuis in de hoogte (2/3 van de totale hoogte) geplaatst om infiltratie mogelijk te maken en er tegelijkertijd voor te zorgen dat de constructie binnen een redelijke tijd wordt geleegd.
Gemengde grindstrook met infiltratie en drainering met gecontroleerd debiet
Welke materialen kunnen we gebruiken voor een grindstrook?
Het materiaal van de korrelige structuur is bedoeld om het water in de holtes vast te houden . Afhankelijk van het op te slaan volume, de beschikbare ruimte en het beschikbare budget kan een bepaald materiaal worden gekozen.
| Poreuze materialen | Caviteitscoëfficiënt | Kosten (alleen materiaal) | |
|---|---|---|---|
|
Natuursteenmaterialen (grind, kiezels, rotsen, gemalen zonder zand) |
 |
20-40% | 80 à 120 €/m³ |
|
Kunststeenmaterialen (argex) |
 |
30-50% | 100 à 150 €/m³ |
| Honingraatstructuren |
 |
85-95% | 200 à 500 €/m³ |
Zie de paragraaf over de Ultralichte Honingraatstructuren (ULHS) ontwikkeld in de voorziening | Tankstructuren
Welk onderhoud moet worden gepland voor een grindstrook?
Omdat de toegang tot de binnenkant van de korrelige structuur moeilijk of zelfs onmogelijk is, beperkt het onderhoud zich tot het voorkomen van verstoppingen door een zorgvuldige uitvoering en controle van de oppervlakken:
- regelmatig afval of plantaardig materiaal verzamelen dat de voorzieningen voor lokale injectie zoals de openingen kan verstoppen;
- de oppervlaktebedekking onderhouden (maaien en besproeien indien gazon, vegen indien betonplaat, stofzuigen indien poreuze straatstenen, enz.);
- de draineerbuizen reinigen;
- de injectiemonden en kolken alsook de aanvoer- en afvoeropeningen met gereguleerd debiet regelmatig schoonmaken (jaarlijks).
Verder
In de Gids
- Case study Bruyn West: gracht, grindkoffer
-
opslagvoorzieningen:
-
voorzieningen die opslag- en infiltratiefuncties verzorgen:
- geulen;
- opslagbedden;
- regentuinen;
- regenbomen;
- droge bekkens of waterbekkens;
-
enkel infiltratievoorzieningen:
- Regenwater premies
Andere publicaties en instrumenten van Leefmilieu Brussel
- Composante Urbaine (2014), Eaux de pluie, un atout pour l'espace public:Studie naar vernieuwende projecten op het vlak van regenwaterbeheer in de openbare ruimte en op wegen , Leefmilieu Brussel, Brussel
Bibliografie
- Communauté urbaine de Bordeaux (2014), Les solutions compensatoires d'assainissement pluvial , LACUB (FR;
- Communauté d'Agglomération Hénin-Carvin, Intégrer la gestion des eaux pluviales dans les aménagements, Communauté d'Agglomération Hénin-Carvin (FR);
- Lille Métropole (2012), Guide sur la gestion durable des eaux pluviales , Lille Métropole, Rijsel (FR);
- MDDEFP (Ministère du développement durable, de l'environnement, de la faune et des parcs), Guide de gestion des eaux pluviales , MDDEFP, Québec;
- VIBE, Dialoog en Tandem, Water infiltreren? Zeker proberen!
- Vlaamse Milieumaatschappij (2000), Waterwegwijzer Voor Architecten: Een Handleiding Voor Duurzaam Watergebruik In En Om De Particuliere Woning, Erembodegem
- Grand Lyon (2010), Les ouvrages enterrés de gestion des eaux pluviales – Référentiel conception et gestion des espaces publics (FR)
- Bayerisches Landesamt für Umwelt (2016), NaturnaherUmgang mit Regenwasser , Augsburg (DE)
Websites
-
Adopta (Association pour le Développement Opérationnel et la Promotion des Techniques Alternatives en matière d'eau pluviale)
-
NWRM (Natural Water Retention Measures)
-
UKsuds (UK Sustainable Drainage)
-
Grand Lyon
-
- fiches techniques sur des dispositifs de gestion des eaux pluviales (tranchées, fossés, structure réservoir, etc.) (FR)
