Context
Beheer van hulpbronnen en afvalstoffen
De behoeften, het gebruik en de functie van gebouwen veranderen snel. Gebouwen zijn tijdelijke constructies en gaan veel minder lang mee dan de materialen waarvan ze zijn gemaakt. Het huidige lineaire industriële model leidt tot een aanzienlijk afvalproductie en gebruik van natuurlijke hulpbronnen.
Het afval dat de Brusselse bouwsector produceert, wordt gesorteerd op de bouwplaats en vervolgens gerecycleerd. Het grootste deel van het afval is inert afval, dat wordt gerecycleerd tot funderingen voor wegen of gebouwen (downcycling).
Bovendien is het Brussels Gewest afhankelijk van de andere gewesten en andere landen voor de levering van grondstoffen en industriële producten, maar ook voor de verwerking van zijn afval. Deze afhankelijkheid heeft sterke ecologische, economische en sociale gevolgen.
Het is noodzakelijk om onze hulpbronnen beter te beheren en van het concept afval af te stappen.
Bestaande gebouwen beschouwen als een hulpbron
Enkele cijfers ... De bouwsector van Brussel is goed voor:
De bouwsector vertegenwoordigt 84% van het gewicht van de potentiële bron aan materialen in het Brussels Gewest (Bron: studie Metabolisme van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 2015). Deze 155.192.545 ton moet als bron worden beschouwd en niet als afval. Het is belangrijk hiermee rekening te houden bij nieuwbouw- en renovatieprojecten om de toegang tot deze toekomstige hulpbron zoveel mogelijk te vergemakkelijken. Dit principe wordt "urban mining" genoemd.
Of het nu gaat om een aanpassing of deconstructie, het is fundamenteel om de principes van circulaire economie bij het ontwerpen van het project in aanmerking te nemen zodat de langetermijneffecten op mens en milieu worden beperkt, de kwaliteit van het gebruik van de gebouwen wordt verhoogd en een duurzame economie wordt ondersteund.
Het onderwerp bouwafval en het concrete hergebruik ervan komt in andere dossiers van de Gids aan bod:
- Dossier | Recyclage van materialen en afval, zo mogelijk in situ;
- Dossier | Hergebruik-hertoepassing van bouwmateriaal;
- Dossier | De levenscyclus van stoffen: analyse, informatiebronnen en hulpmiddelen om het kiezen te vergemakkelijken.
De nood aan een circulaire economie
Het huidige economische model beschouwt grondstoffen ten onrechte als onuitputtelijk. Hun impact op het milieu, van winning tot verwijdering, is echter zeer groot (energieverbruik, vervuiling enz.). Een paradigmaverschuiving naar een circulair systeem is daarom een must.
Bij een circulair model wordt het circulaire en omkeerbare ontwerp, en het behoud van bestaande gebouwen verkozen boven hergebruik, dat op zijn beurt wordt verkozen boven herfabricage en recyclage, en wordt pas in laatste instantie een beroep gedaan op sloop. Het is daarom noodzakelijk om gebouwen te ontwerpen die zich kunnen aanpassen aan nieuwe gebruiken en tegelijkertijd de milieu-impact van deze transformaties te beperken.
Het gebouw moet aanpasbaar en flexibel zijn en vanaf het begin zo worden ontworpen dat de verschillende bouwmaterialen gemakkelijk kunnen worden ontmanteld en hergebruikt.
Door het circulaire model kan het aandeel van gerealiseerde acties op het grondgebied Brussel tevens worden verhoogd, wat de afhankelijkheid van de buitenwereld vermindert en de weg effent voor meer werkgelegenheid.
Kortom, een circulaire economie is erop gericht om:
- Het gebruik van natuurlijke hulpbronnen te beperken;
- De uitstoot van broeikasgassen verbonden met de winning van hulpbronnen en de productie van materialen te beperken ;
- De productie van afval te beperken;
Om dat te bereiken moet:
- het bestaande worden hergebruikt en gevaloriseerd;
- worden geanticipeerd op de toekomstige behoeften om de productie van toekomstig afval tot een minimum te beperken;
- sorteren worden bevorderd (van bouwplaats tot eindgebruik).
Aanpak
Zowel bij renovatie als bij nieuwbouw wordt het principe van een circulaire economie voor ogen gehouden.
Er wordt aanbevolen de aanpak van het Vademecum circulaire gebouwen te volgen, d.w.z.:
Als er een gebouw op het terrein staat (renovatie):
Circulair programma
Kies de locatie voor het project in functie van het het programma met een zicht op meerdere levenscycli van het gebouw.
Inventarissen van de hulpbronnen en afvalstoffen
Leer de bestaande situatie in detail kennen, becijfer en kwantificeer om een volledige strategie rond circulaire economie te evalueren, te diagnosticeren en te implementeren.
Ga voor meer informatie naar de pagina | Voorafgaande studies: Maak een inventaris van de site en raadpleeg de voorziening | plan voor het beheer van het werfafval
Behoud van het bestaande
Houd de bestaande hulpbronnen zo lang mogelijk op hun plaats. Zie pagina | Overweeg hergebruik van bestaande gebouwen
Deconstructie / demontage
Maak optimaal gebruik van de bestaande bouwonderdelen en materialen door middel van ontmanteling en hergebruik.
Raadpleeg voor meer informatie het dossier | de levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en hulpmiddelen om het kiezen te vergemakkelijken. Pagina | ontwerpen om een structuur uit elkaar te halen, te ontmantelen en te demonteren (design for deconstruction)
Meer info over het hergebruikcircuit
Hergebruik ter plaatse
Demonteer de bestaande elementen en integreer ze in het nieuwe project.
Raadpleeg voor meer informatie de dossiers Hergebruik en Recyclage van materialen en afval, zo mogelijk in situ
- Alleen in laatste instantie: Sloop
In het geval van nieuwbouw of aanpassing van bestaande gebouwen:
Omkeerbaar ontwerp (ruimtelijk, technisch)
Ontwerp het gebouw zodat het aanpasbaar, transformeerbaar en demonteerbaar is. Deze stap kan ook in het kader van renovaties passen.
Voor meer informatie zie het deel omkeerbaar ontwerp verder in dit dossier.
Keuze van de materialen en hulpbronnen (integratie van hergebruikelementen)
Schrijf herbruikbare materialen voor en implementeer ze.
Voor meer informatie zie het deel keuze van de materialen van dit dossier.
Keuze van nieuwe materialen en producten
Geef de voorkeur aan een sober en intelligent materiaalgebruik door materialen met een minimale impact te selecteren, rekening houdend met hun levenscyclus en de terugwinning ervan aan het einde van hun levensduur.
Voor meer informatie zie het deel keuze van de materialen van dit dossier.
Gegevensbeheer
Documenteer de gebruikte producten/materialen en zorg ervoor dat de gegevens worden bewaard om het behoud, de reparatie en het toekomstige hergebruik van de elementen te vergemakkelijken.
Voor meer informatie zie de voorziening | BIM, de voorziening | Materiaalpaspoort en de voorziening | Postinterventiedossier (PID).
Voorbereiding op exploitatie en behoud
Voor meer informatie zie de voorziening | onderhoud
- Actualisering van de gegevens van de inventarissen
Hersluiten van de kringloop van materialen en anticiperen op de toekomstige renovatie, herbestemming, deconstructie.
... en de cyclus kan opnieuw beginnen ...
Aanpak van het vademecum circulaire gebouwen om een circulaire economie te integreren in renovatie- of nieuwbouwprojecten.
Het doel is om het gebouw en de onderdelen ervan een langere gebruikscyclus te geven.
Op alle niveaus moet grondig worden gereflecteerd:
- op gebouwniveau: omkeerbaarheid en flexibiliteit van het gebouw en de functies ervan;
- op gebouwelementniveau: door het hergebruik te stimuleren van complexe elementen zoals ze zijn of door ze te wijzigen;
- op materiaalniveau: keuze van de materialen die de mogelijkheden tot demontage en behandeling of reconversie vergroten.
