Elementen voor een duurzame keuze

Economische aspecten

De voordelen van de circulaire economie

De integratie van de principes van de circulaire economie vergt bijkomende ontwerptijd, vooral met betrekking tot de studie van de evolutie van het gebouw, het ontwerp van de details en het zoeken naar materialen. De ontwerptijd neemt toe, maar zorgt voor besparingen op korte termijn (bouwplaats) en lange termijn (gebruik). De architect kan de voordelen hiervan bij de bouwheer valoriseren.

Het blijft moeilijk om de winsten financieel te bewijzen die op het einde van de rit zullen worden gemaakt door in te zetten op de levensduur van een evolutief gebouw, of op de valorisatie van materialen door middel van recyclage of hergebruik. De oorspronkelijke bouwheer kan overgaan tot een verkoop en de winsten van zijn keuzes niet zelf benutten. Een eventuele koper kijkt echter naar het inrichtingspotentieel. Dit is een principe ten gunste van evolutieve ontwerpen dat invloed heeft op de wederverkoopwaarde. Het is met andere woorden een langetermijnvisie.

Bij commerciële gebouwen zien ontwikkelaars-eigenaars voordelen in het feit dat ze het gebouw gemakkelijker kunnen aanpassen aan de veranderende behoeften van de bewoners. Zo kan men enerzijds leegstand beperken, maar anderzijds ook de aanpassingskosten reduceren en tevens ruimtes aanbieden die beter aangepast zijn aan de gebruikers.

Wat overheidsopdrachten en openbare gebouwen betreft, lijken omkeerbare ontwerpen en circulaire-economiemodellen (functionaliteitseconomie) het mogelijk te maken de kosten over meerdere jaren te spreiden en zo de directe investeringen te beperken, terwijl de dienstverlening en/of het behoud en/of de terugname gegarandeerd blijven.

Wat betreft de demontage en het hergebruik van materialen, hebben deze voor sommige projecten een financieel voordeel ten opzichte van de kosten voor verwijdering en storting. In ieder geval kan hergebruik worden bevorderd zonder dat er meer wordt uitgegeven dan nodig zou zijn voor een traditionele destructieve sloop.

Nieuwe economische modellen

Functionaliteitseconomie

Dit model, ook service as product genoemd,  geeft de voorkeur aan gebruik boven bezit en aan de verkoop van een dienst boven die van een goed. Dit type economie vermindert negatieve milieu- en sociale externaliteiten door de producent verantwoordelijk te houden voor het beheer en het levenseinde.

Voorbeelden voor producten:

• De producten worden geleverd als diensten en blijven eigendom van hun producent, of worden verkocht met langlopende contracten, inclusief onderhoud en reparaties;
• De fabrikant heeft er alle belang bij om het product een lange levensduur te geven en zo de verspilling van natuurlijke hulpbronnen te verminderen;

• Producten aan het einde van hun levensduur worden teruggestuurd naar hun producent of naar een gespecialiseerd terugwinningsbedrijf.

  Voorbeelden: lampen in kantoren, tapijten, printers enz.

Merk op dat de functionaliteitseconomie, hoewel ze een duidelijk ecologisch belang heeft, op korte termijn duurder kan zijn voor het individu (de rentevoeten kunnen bijvoorbeeld zo laag zijn dat kopen voordeliger is dan huren).

Deeleconomie

• In een deeleconomie kan het gebruik of de consumptie van producten, apparatuur of diensten worden gedeeld onder consumenten. Voorbeeld: gedeelde huisvesting, gedeelde moestuinen, enz.
• Ze maakt een rationalisatie van de ruimte en de materialen mogelijk, en geeft veerkracht aan de gedeelde ruimtes (turnover en vernieuwing van de gebruikers). 
• Ze is over het algemeen georganiseerd rond platforms voor het in contact brengen van vraag en aanbod, uitwisseling, huurmogelijkheden, beschikbaarheid van producten, enz.

Verlenging van de levensduur

Bedrijven verbinden zich ertoe om hun producten te repareren.

Het producerende bedrijf kan verschillende voordelen genieten:

• vermindering voor het bedrijf van zijn verbruik en zijn afhankelijkheid van fluctuerende grondstoffenprijzen;
• in sommige gevallen, het wederverkopen van het product, waardoor de omzet van het bedrijf toeneemt;
• recuperatie van waardevolle informatie over de duurzaamheid en betrouwbaarheid van de producten, die kan worden gebruikt bij het ontwerp van nieuwe producten.

Voor meer informatie over economische modellen, zie WTCB.

Waardecreatie

• Hergebruik

  Een circulaire economie neigt naar het directe hergebruik van het materiaal of onderdeel, d.w.z. dat de intrinsieke kwaliteit van het product van de ene cyclus in de andere moet worden behouden, hetzij door hergebruik, hetzij na herintroductie in de productieketen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor hout, bakstenen, sanitair, tegels, enz. 

• Upcycling

  Dit proces is van bijzonder economisch belang omdat het de waarde van de producten verhoogt. Voorbeeld: terugwinnen van pallethout voor het maken van houten binnenbekleding.

• Downcycling

  Dit recyclageproces leidt tot een daling van de intrinsieke waarde van een materiaal door een cyclus die het niet langer mogelijk maakt om hetzelfde soort producten opnieuw te maken of die tot doel heeft om producten te maken die niet langer recycleerbaar zijn. Dit is bijvoorbeeld het geval voor pvc, gerecycleerd papier of producten gemaakt van gerecycleerde kunststofmengsels waarvan de materiaalkwaliteit inferieur is aan de vorige cyclus.

• Recyclage

  Door dit proces kan dezelfde kwaliteit als het originele product of materiaal worden behouden. Het gaat om de nuttige terugwinning waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel. Dit omvat het opnieuw bewerken van organisch afval, maar het omvat geen energieterugwinning noch de conversie tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal. Deze toepassingen houden een structurele (fysische of chemische) wijziging van het materiaal in. Recyclage kan verschillende voorbehandelingsacties omvatten, zoals een ontmanteling.

Overige economische voordelen van een circulaire economie 

• Draagt bij aan de lokale economie.
• Optimaal beheer van grondstoffen: een enorm potentieel voor hergebruik. Creatie van opslag van beschikbare, geïnventariseerde materialen klaar voor hergebruik.
• Economische meerwaarde van het gebouw (kwaliteit van de materialen).
• Maakt het mogelijk om de kosten voor afvalbeheer te controleren: dit vermijdt bepaalde kosten door de aankoop of omruiling van tweedehands materiaal.
• Verlichting van de container voor gemengd afval.
• Vermindering van de kosten voor het aanvoeren van materialen en het afvoeren van afval.
• Creatie van banen en opleidingsmogelijkheden en ontstaan van nieuwe vaardigheidsprofielen.
• Maakt het mogelijk om leegstaande kantoren om te vormen  *** Lien vers futur dispo reconversion de bureau en logement » *** tot huisvesting. Lege kantoorgebouwen vormen het grootste potentieel voor reconversie van het Brusselse gebouwenbestand. De toename van de bevolking vertaalt zich in een grotere druk op de huisvesting. Er is een groot reconversiepotentieel;
• Het stimuleren van gemengd gebruik maakt een grotere rendement van de ruimtebenutting mogelijk.

Milieuaspecten

Milieuvoordelen van een circulaire economie

• Hergebruik van de bestaande hulpbronnen.
• Rationeel gebruik van natuurlijke hulpbronnen, door het gebruik van schaarse hulpbronnen te vermijden.
• Vermindering van de vervuiling: vermindering van de CO2-uitstoot (afkomstig van de winning van de hulpbronnen, de productie van de materialen en producten, transport, verbranding).
• Afvalvermindering. Ook wordt de toename van zwerfafval vermeden.

Potentiële nadelen

Hoewel een circulaire economie ongetwijfeld een verbetering is ten opzichte van het traditionele lineaire model, mag men niet vergeten dat een 100% circulair model onmogelijk is. Toevoegingen van nieuw materiaal, materiaalwinning, enz. zijn nodigin geval van slijtage en beschadiging van materialen.

Om onze impact op het milieu wat betreft gebouwen zoveel mogelijk te beperken, moeten we dus naast de noodzakelijke implementatie van de circulaire economie de gegrondheid van de uitgevoerde projecten in vraag stellen.

Socioculturele aspecten

Sensibilisering inzake afvalpreventie

Alle stakeholders van het project, van de bouwheer tot de arbeiders, moeten bewust worden gemaakt van het belang van de preventie van afvalproductie. Een project waarin vanaf het begin rekening wordt gehouden met deze overwegingen zal het mogelijk maken om in samenwerking met de aannemer de productie van afval tot een minimum te beperken.

Creatie van banen

In plaats van grondstoffen te importeren en afval te exporteren om het elders te sorteren, maakt een circulaire economie het mogelijk de productie en verwerking op het eigen grondgebied te internaliseren. Daarom zijn er nieuwe stappen nodig: het maken van een inventaris vóór de sloop, demontage van de materialen en producten aan het einde van hun cyclus, voorbereiding op het hergebruik, voorbereiden van de herbruikbare materialen en producten, het ontwerpen en produceren van nieuwe producten op basis van teruggewonnen materialen. Met deze stappen zullen nieuwe banen worden gecreëerd op het grondgebied Brussel.

Overige sociale en maatschappelijke voordelen van een circulaire economie 

• Maakt socio-professionele integratie mogelijk door het creëren van lokale werkgelegenheid.
• Een nieuwe manier van samenwerken via netwerken en het creëren van nieuwe ketens.
• Het creëren van sociale banden via nieuwe economische modellen (deeleconomie, enz.).
• Het delen van technische kennis: herwaardering van de lokale knowhow en verbetering van de vaardigheden van alle actoren van de bouwsector.
• Positief effect op de gezondheid: vermindering van de luchtvervuiling als gevolg van productieactiviteiten (die buiten Brussel plaatsvinden).
• Houdt rekening met veranderingen in de levensstijl en de veranderende behoeften van de gebruikers.
• Biedt een antwoord op het consumentisme, via een verandering in het consumentengedrag (verantwoord consumeren, langere gebruiksduur).

Bron: Mindmap CDR