Uitdagingen
Het (kwalitatieve en kwantitatieve) beheer van de beschikbare watermiddelen vormt een uitdaging op zowel Europese als Belgische schaal. De afname uit grondwater komt vandaag overeen met ongeveer 70% van de op natuurlijke wijze door neerslag vernieuwde volumes op het grondgebied van het koninkrijk (bron : INSEE – VIVAQUA). Hoewel België momenteel over voldoende waterreserves beschikt, is een duurzaam waterbeheer noodzakelijk om de gevolgen van de klimaatverandering en van de demografische druk (hoge bevolkingsdichtheid) op te vangen. Sommige streken hebben de grens van de waterkwetsbaarheid al bereikt. Een voorbeeld is de grondwaterlaag van het Doornikse Kalk, die door Frankrijk, Vlaanderen en Wallonië tot 110% van haar vermogen is geëxploiteerd.
De doorlopende levering van drinkwater van goede kwaliteit is altijd een cruciale uitdaging geweest voor de volksgezondheid en de hygiëne. Met name voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar men de lokale waterwinning geleidelijk aan heeft vervangen door de toevoer van drinkwater van buiten de stad. Slechts 2 tot 3 procent van het drinkwater dat Brussel verbruikt, is afkomstig uit Brusselse ondergrondse bronnen (bron : WBP 2010). De uitdaging van een rationeel watergebruik op Brusselse schaal ligt dus in de bescherming van een hulpbron die zich buiten het grondgebied van het gewest bevindt en de beperking van de massale transfers van water tussen stroomgebieden (bijvoorbeeld van de Maas naar de Schelde). Momenteel wordt +/-97,5% van het in het Brussels gewest verbruikte water ingevoerd uit het Waals gewest. Ongeveer 65% van dit water komt uit ondergrondse bronnen, het restant wordt uit oppervlaktewater gewonnen.
Een rationeel watergebruik is dus een prioriteit om het voorbestaan van deze levensnoodzakelijke natuurlijke bron te waarborgen.
De uitdagingen van dit dossier liggen op het vlak van :
- De kwantitatieve bescherming van de hulpbron water : in termen van de afgenomen hoeveelheid, moet men er in de eerste plaats voor zorgen het verbruik van water en met name van drinkwater te beperken, door middel van effectieve besparingsmechanismen en door voor alle andere posten gebruik te maken van alternatief water (maximale recuperatie van hemelwater en recyclage van water).
- De kwalitatieve bescherming van de hulpbron water : de kwaliteit van het water tot bij zijn verbruik vrijwaren en de juiste kwaliteit voor elk gebruik kiezen (drinkwater uitsluitend voor de behoeften waarvoor het onmisbaar is : "voeding", hygiënische toepassingen waarin het water in contact komt met personen, bepaalde productieprocessen die een hoge waterkwaliteit vereisen, enz.). Om de kwaliteit van de onderaardse watervoorraden in stand te houden, moet men in de projecten het gebruik voorkomen van water uit grondwaterlagen van goede kwaliteit, zeker voor niet-drinkbare toepassingen. Deze kwalitatieve voorraden moeten worden bewaard voor meer edele toepassingen of als voedingswater.
Aanpak
Een rationeel watergebruik in de gebouwen kan met eenvoudige en goedkope middelen worden gerealiseerd. Een goed ontworpen toevoerinstallatie garandeert de waterkwaliteit, terwijl besparende voorzieningen bijdragen tot een lager waterverbruik.
Voor alle toepassingen die geen drinkwaterkwaliteit vereisten, kan het gebruik van alternatief water , bijvoorbeeld hemelwater (zie dossier Hergebruik van hemelwater ) de afgenomen hoeveelheden verder beperken.
De waterbehoeften kennen
Als allereerste stap moet men de waterbehoeften kennen, in termen van zowel kwantiteit als kwaliteit.
Dit is het vertrekpunt van elke aanpak van het waterbeheer in de gebouwen. Als men de behoeften niet nauwkeurig kent, kan men de reële impact van de genomen maatregelen niet beoordelen en het op de site gevoerde beleid niet efficiënt verbeteren.
Een goede toevoerinstallatie ontwerpen en uitvoeren
Het komt erop aan het openbare waterleidingnet te beschermen en de kwaliteit van het water in de binneninstallatie te verzekeren, van de meter tot aan de afstappunten.
- Een goed ontworpen installatie vermijdt dode armen, corrosie door de aanwezigheid van verschillende metalen, aantasting van het water door twijfelachtige materialen zoals lood en de contaminatie van niet-drinkbaar water (hemelwater, ...);
- Een traceerbare en toegankelijke installatie vergemakkelijkt het beheer, het onderhoud en het toezicht. Eventuele problemen worden snel gevonden en herstellingen en andere ingrepen vereisen geen afbraakwerken.
- De keuze van eenvoudige en courant gebruikte uitrustingen vergemakkelijkt de bevoorrading met reserveonderdelen en beperkt de duur van storingen.
- Een goed ontworpen en beheerde installatie, die regelmatig wordt gecontroleerd en onderhouden, vereenvoudigt de opsporing en reparatie van lekken.
Toepassing van waterbesparende voorzieningen
Het betreft meestal voorzieningen die geen of weinig bijkomende investeringskosten met zich meebrengen. Ze worden hieronder in zes groepen ingedeeld:
- Het toevoernet en zijn accessoires : drukregelaars, korte afstanden tussen de sanitaire warmwaterbereiders en de aftappunten, lekdetectoren,watermeters, gecentraliseerd technisch beheer enz.
- Kraanwerk en accessoires : drukbegrenzers, debietbegrenzers, spaardouchekoppen, thermostatische mengkranen, automatische kranen.
- Courant gebruikte waterbesparende uitrustingen met equivalente functies : toiletten en urinoirs met waterbesparende spoeling, ergonomische badkuipen enz.
- "Experimentele" waterbesparende uitrustingen die een grotere betrokkenheid van de ontwerpers en de gebruikers vragen: waterloos urinoir, toilet met beperkte spoeling, met scheiding van de urine, toilet met onderdruk, composttoilet of droog toilet, enz.
- Uitrustingen of gedragingen die aanzetten tot een zuinig gebruik.
- Elektrische toestellen met laag verbruik : afwasmachine, wasmachine, professioneel of voor privégebruik,
Een alternatieve bevoorrading voorzien
- Hemelwater gebruiken voor toepassingen die geen drinkwater vereisen (zie dossier Hergebruik van hemelwater) ;
- De plaatsing van een installatie voor de recyclage van grijs water overwegen ;
- De recyclage van het waswater van bijvoorbeeld voertuigen voorzien ;
- De recyclage van afvalwater na behandeling voorzien (zie dossier Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren) ;
- Technische installaties en fabricageprocedés kiezen die de recyclage van het geproduceerde afvalwater binnen de installatie mogelijk maken.
Een optimaal waterbeheer maakt een combinatie mogelijk van waterbesparende maatregelen en alternatieve bronnen, afhankelijk van de behoeften en de beschikbare middelen : bijvoorbeeld de recyclage van grijs water als aanvulling van het gebruik van hemelwater.
Samengevat moet elk project 3 krachtlijnen volgen :
- Minder verbruiken, met eenvoudige uitrustingen die de verspilling van drinkbaar en niet-drinkbaar water bestrijden ;
- Beter verbruiken, dankzij een follow-up van de uitrustingen en de netten die de identificatie van afwijkingen en snelle ingrepen mogelijk maakt en een bewustmaking van de gebruikers (aanzetten tot gedragsverandering) ;
- Anders verbruiken, dankzij de valorisatie van alternatief water in plaats van drinkwater voor minder edel gebruik.
