© Ecobuild
Aangenomen strategie
Op de werf is een echte strategie voor het circulair beheren van materiaal ingevoerd, gebaseerd op de volgende prioriteiten:
- Behoud van het bestaande: het behoud van bestaande elementen heeft in het project de voorkeur gekregen. Zo kon het oude karakter van het gebouw behouden blijven en konden de materialen ter plaatse optimaal worden benut. Vanuit milieuoogpunt heeft deze aanpak het mogelijk gemaakt het gebruik van nieuwe materialen, de productie van afval en de gevolgen van het vervoer te beperken.
- Flexibel ontwerpen: Het project heeft rekening gehouden met de toekomstverwachtingen van de bewoners voor hun woningen door deze woningen in hoge mate aanpasbaar te maken om eventuele herinrichtingswerken te vergemakkelijken.
- Herstel en hergebruik: sommige bewaarde elementen zijn gerestaureerd (houten deuren, valse plafonds, lijstwerk en gebint). Andere materialen werden ter plaatse hergebruikt (gebinten van de bijgebouwen). Ten slotte is een hergebruik ex situ (inkomende en uitgaande stromen) ingevoerd. Deze verschillende gerepareerde en hergebruikte voorwerpen waren het voorwerp van een voorafgaande inventarisatie.
Behoud van interessante gebouwen
De site had de bijzonderheid te zijn samengesteld uit drie verschillende gebouwtypologieën: de voormalige Spaanse ambassade, een industrieel blok binnen in het huizenblok en een Brussels herenhuis. Deze hebben een aantal mooie architectonische kenmerken, met name de ambassade ontworpen door Michel Polak in 1926. De voorkeur werd dus gegeven aan een benadering waarbij het bestaande gebouw wordt gerespecteerd, terwijl de verschillende bijgebouwen van mindere kwaliteit die in de loop der jaren op de binnenplaatsen zijn toegevoegd, werden afgebroken.
Bestaande (links) en vooropgestelde (rechts) situatie en afgebroken gebouwen (in rood)
Voorgevel bestaande Ambassade
Flexibel ontwerp
De nauwe samenwerking tussen de ontwerpers en de toekomstige bewoners heeft het mogelijk gemaakt de ruimten met een zo groot mogelijke flexibiliteit te ontwerpen, rekening houdend met de levensstijl van de bewoners en de toekomstplannen die ze hebben voor hun woningen. Het project kan dus in grote mate worden aangepast om eventuele toekomstige herinrichtingen te vergemakkelijken, waardoor toekomstige ingrepen aan de bestaande materialen worden beperkt.
Concreet vertaalt zich dit in het gebruik van lichte scheidingswanden tussen en binnen woningen om een toekomstige herinrichting van de binnenruimte te vergemakkelijken zonder bijvoorbeeld muren van zware baksteen en beton te moeten afbreken. Ook de ruimtelijke organisatie draagt in hoge mate bij tot de flexibiliteit van de cohousing dankzij:
- ruimtes die gedeeld worden door meerdere bewoners;
- appartementen die kunnen functioneren met een onafhankelijk deel: kangoeroewoningen of gedeelde flats:
- mogelijkheid om zich af te zonderen van de hoofdwoning;
- eigen toegang vanuit de gemeenschappelijke ruimtes;
- eigen toegang tot een badkamer en toilet.
Kamers met eigen toegang, kangoeroewoning
Bovendien omvat de betekenis van een cohousing noodzakelijkerwijs een hoge mate van sociale en generationele diversiteit voor de bouwheren. Om dit idee van diversiteit te bevorderen, werd daarom voorgesteld om twee studio's in het project op te nemen die zullen worden verhuurd aan een vereniging en een Sociaal Verhuurkantoor (SVK).
Deze sociale rijkdom en de samenwerking met de toekomstige bewoners hebben het mogelijk gemaakt de woningtypologieën te diversifiëren, waardoor de behoefte aan mogelijke verbouwingen in de toekomst beperkt is gebleven. De sociale aspecten hebben hier een positieve invloed op de milieuaspecten: gemengd gebruik verlengt de levensduur van de gebruikte materialen en vermindert bijgevolg de productie van afval en nieuwe materialen.
Gedeelde gastenkamer
Verdeling van de woningen op basis van het aantal kamers
| Studio | 2 kamers | 3 kamers | 4 kamers | |
|---|---|---|---|---|
| Ambassade | 2 | 3 (waarvan 1 kangoeroe) | 2 (waarvan 1 kangoeroe) | 1 |
| Fabrique | 1 | 2 | 2 | 1 |
| Demolder | - | - | 1 kangoeroe | 1 |
Behoud en reparatie van materiaal
Inventaris
Vóór de aanvang van de werf werd er een inventaris van de in situ aanwezige materialen en elementen opgesteld om hun potentieel voor hergebruik te evalueren en de ter plaatse aanwezige mogelijkheden te bepalen. Op basis van deze inventarisatie is ook een reeks enquêtes gehouden bij bedrijven om het potentiële belang van de geïnventariseerde elementen te beoordelen. Deze eerste stap maakte het mogelijk
- redelijke keuzes te maken tijdens de ontwerpfase;
- de investeringen in de verschillende posten te verdelen;
- de werken efficiënt te organiseren.
Dankzij deze volledige inventaris kon worden bepaald wat moest worden bewaard, ter plaatse hergebruikt of gerecupereerd in kanalen voor hergebruik ex situ. Aan de hand van de inventaris kon ook een onderscheid worden gemaakt tussen materialen die daadwerkelijk kunnen worden hergebruikt en materialen die minder potentieel hebben om te worden teruggewonnen.
Hergebruik in situ
Gebinten
Aangezien de gebinten in goede staat verkeerden, werd besloten ze te behouden door er een secundaire houten structuur aan toe te voegen om ze te versterken. Dankzij deze aanpak heeft het project zijn oude karakter kunnen behouden en is tegelijkertijd optimaal gebruikgemaakt van de ter plaatse aanwezige materialen. Vanuit milieuoogpunt is het immers vaak interessanter het bestaande te behouden, aangezien dit de productie van nieuwe materialen en afval en de impact van het vervoer ervan beperkt.
Bestaand versterkt gebint
Bovendien konden de gebinten van de ontmantelde bijgebouwen ter plaatse worden hergebruikt om:
- mezzanines te creëren door ze te koppelen met nieuwe balken van gelamineerd hout. Deze winnen aan esthetiek dankzij een slimme mix van oud en nieuw;
- een tijdelijk onderkomen te creëren voor de opslag van herbruikbare materialen.
Tijdelijk opslagplaats voor herbruikbare materialen
Structuur van bestaand hout en gelamineerd hout
Deuren
De algemene staat van de deuren en hun hoge oorspronkelijke kwaliteit hebben de ontwerpers en de opdrachtgevers ertoe aangezet ze in het project te behouden. Zij werden dus gerecupereerd vóór de werken van start gingen, gereinigd, geschuurd en behandeld alvorens ze opnieuw te gebruiken. Deze bewerkingen vergen heel wat handelingen, maar uiteindelijk hebben zij het mogelijk gemaakt elementen van kwaliteit in goede staat te bewaren tegen een prijs die dicht bij die van hun nieuwgemaakte tegenhangers ligt.
Recuperatie van de deuren
Plafonds
Een aantal plafonds was het behouden waard, met name vanwege de aanwezigheid van lijstwerk in goede staat, maar sommige van deze plafonds waren beschadigd, vooral ter hoogte van de oude ontmantelde scheidingswanden. Er werden herstelwerkzaamheden uitgevoerd om ze te behouden. Uiteindelijk werd er materiaal bespaard, in combinatie met het behoud van het historische cachet van de bestaande afwerking.
Lijstwerk van de valse plafonds
Plafond dat moet worden gerepareerd
Radiatoren
De recuperatie van de bestaande gietijzeren radiatoren vereiste een interventie vóór de werken om het goede verloop van de ontmanteling te verzekeren en eventuele ongemakken tussen de aannemer en de personen die belast waren met de terugwinning ervan te vermijden. Daarom werden zij vóór de aanvang van het project door een plaatselijk bedrijf overgenomen en tijdens de renovatie opgeknapt om ze erna opnieuw te plaatsen.
Recuperatie van radiatoren
Hergebruik ex situ
Uitgaande stroom
Tijdens de afbraak werden stalen balken, overtollig hout van de gebinten, houten vloeren, enz. verwijderd. Wanneer deze elementen niet ter plaatse werden hergebruikt, konden de aanwezige afbraakbedrijven ze terugwinnen en ze op andere werven gebruiken. Dit hergebruik wordt vergemakkelijkt door de samenwerking met aannemers die openstaan voor mogelijkheden die ontstaan door een synergie tussen hun verschillende bouwplaatsen. Het is ook mogelijk om voorraden materialen kwijt te geraken via wederverkopers die actief zijn op de markt voor hergebruik. Deze aanpak vereist een goede inventarisatie vóór de werken, zoals in dit geval, om hen in staat te stellen materialen die voor hun sector van belang zijn, te identificeren en in te zamelen.
Gedemonteerde en op de werf opgeslagen elementen
Inkomende stroom
Via de kanalen voor hergebruik werden verschillende elementen en materialen verkregen, zoals leuningwerk, scheidingswanden, tegels, gevelbeplating en akoestische isolatie. Deze materialen werden gevonden via het OPALIS-netwerk. Door gebruik te maken van deze kanalen alvorens de aanschaf van nieuwe materialen te overwegen, kan men vooral:
- oude/bestaande materialen nieuw leven inblazen;
- het gebruik van nieuwe materialen vermijden (verbruik van grondstoffen);
- een esthetische meerwaarde bereiken.
Vooropgestelde gevelplaat uit einde voorraad
Hergebruikte akoestische isolatie (via Opalis-netwerk)
Leringen
Het Ambassade-project is een uitstekend laboratorium voor circulaire economie dat een aantal obstakels en opportuniteiten in kaart heeft gebracht, met name op het gebied van hergebruik. Ten slotte was een van de grootste uitdagingen erin te slagen de vooroordelen van de verschillende betrokkenen bij het project over dit onderwerp wegte nemen, aangezien velen van hen nog niet erg geïnformeerd of opgeleid zijn in de implicaties en de organisatie van dit soort projecten. Dit was dan ook een zeer leerrijke gebeurtenis, zowel voor de deelnemende aannemers als voor de ontwerpers en de toekomstige bewoners. De ervaring is uiterst positief gebleken en heeft aangetoond dat opleiding en experimenten in de circulaire economie noodzakelijk zijn om de evolutie van de huidige praktijken voor bouwen en afbreken te bevorderen en te ondersteunen. Het is ook belangrijk de kanalen voor hergebruik te ontwikkelen zodat materialen die afkomstig zijn van lopende en toekomstige afbraakwerken op een zo optimaal mogelijke manier kunnen worden gebruikt. Concluderend lijkt het erop dat de voortdurende praktijk en confrontatie met bouwplaatsen die de circulaire economie beoefenen niet alleen noodzakelijk, maar ook wenselijk is om de evolutie van de gewoonten en de praktijken van de spelers in de bouwsector te bevorderen.
Meer weten
Website
- Projectbeschrijving door Twyce Architects
- Projectbeschrijving op de Be Circular-website (Laureaat 2020)
- Projectbeschrijving op de website van Be Exemplary (Laureaat 2018)
- Artikel Ecobuild: “Digitaal werfbezoek: AMBASSADE"
Andere publicaties van Leefmilieu Brussel
- Seminaries Duurzame Gebouwen: Ambassade-project. Duurzame gebouwen en mobiliteit, 6 december 2019
