Inhoudstafel
- Waarom samen composteren?
- Welke types van samen composteren bestaan er?
- Waar kunt u samen composteren en hoe richt u de ruimte hiervoor in?
- Wat zijn de belangrijkste elementen van een installatie om samen te composteren en wat zijn de afmetingen?
- Hoe beheert u een compostinstallatie?
- Hoe stelt u de compostbakken samen?
- Voorbeeld van een installatie van een collectieve compost:
- Het geval wormcomposteren
- Meer weten
Waarom samen composteren?
Samen composteren heeft tal van voordelen:
-
financiële voordelen:
- minder vuilniszakken kopen. 50% van het volledige afvalgewicht bestaat uit biologisch afval;
- minder teelaarde of meststoffen kopen;
-
milieuvoordelen:
- natuurlijke bodemverbeteraar;
- minder vervuiling door het ophalen, vervoeren en verwerken van afval;
- behoud van de biodiversiteit
- herstel van de natuurlijke cyclus: terugkeer van de voedingsstoffen naar de bodem
-
voordelen voor de mens:
- meer netheid, minder geuren bij het afval van iedereen;
- banden smeden tussen de deelnemers, solidariteit tussen generaties en gezelligheid onder de inwoners;
Algemene voordelen van composteren:
Welke types van samen composteren bestaan er?
Er bestaan verschillende manieren om te composteren, afhankelijk van de volgende criteria:
- afvalvolume ;
- esthetisch criterium;
- al dan niet beschikbare ruimte:
Samen composteren gebeurt buiten. De voornaamste manieren om te composteren zijn in een compostbak, een compostvat of op een composthoop.
Compostvat
Compostbakken
De meest gebruikte methode om samen te composteren, is composteren in bakken. Die methode wordt dan ook uitgebreid toegelicht in deze fiche. Op de website van Leefmilieu Brussel vindt u meer informatie over andere manieren van composteren.
Waar kunt u samen composteren en hoe richt u de ruimte hiervoor in?
Plaats
Bij de keuze van de plaats moet u rekening houden met de volgende vereisten:
-
afstand van het gebouw:
- voldoende afstand om het risico op overlast (geuren, klein ongedierte enz.) te beperken;
- beperkte afstand om te zorgen voor een maximale deelname aan het project en om makkelijk te kunnen controleren of het composteren goed verloopt;
- dicht bij de plek waar de compost zal worden gebruikt (moestuin enz.);
- makkelijk bereikbaar , met name voor personen met beperkte mobiliteit;
- in de schaduw en uit de wind;
-
kenmerken van de ondergrond:
- niet gebetonneerde ondergrond, rechtstreeks op de grond zodat de wormen erin kunnen en het percolaat kan wegvloeien;
- vlakke ondergrond, zodat de compostbakken stabiel staan;
- integratie in het landschap om de visuele impact zo veel mogelijk te beperken.
Het is ook mogelijk om een bak in een gebouw te plaatsen. Een verantwoordelijke moet die bak dan regelmatig leegmaken.
Inrichting
De installatie om samen te composteren moet goed passen op de gekozen locatie en praktisch zijn, maar moet ook visueel mooi ogen (het esthetische aspect mag dus niet worden verwaarloosd). Deze elementen kunnen daarom nuttig zijn:
- een kleine heg of een hekje rond de compostinstallatie;
- gemakkelijke toegang: verhard pad, grond bedekt met houtsnippers enz.
-
de compostbak kan vlak bij de opslagruimte voor tuinmateriaal worden geplaatst (tuinhuis, berghok enz.). Op die manier:
- hebt u alle gereedschap voor het onderhoud van de compostbak bij de hand;
- liggen alle voorzieningen dicht bij elkaar, wat zorgt voor een betere visuele integratie op het perceel;
- kunt u het regenwater van het dak van de opslagruimte recupereren om de compostbak te besproeien bij droogte;
- een bordje met duidelijke communicatie over het gebruik , de opvolging, de werking enz.;
- eventueel wat ruimte waar u groen afval dat ter plaatse wordt geproduceerd kunt bewaren vooraleer het versnipperd wordt.
Wat zijn de belangrijkste elementen van een installatie om samen te composteren en wat zijn de afmetingen?
Een compostinstallatie bestaat uit meerdere bakken met verschillende functies.
Afbreekbakken
- in deze bakken wordt het biologische afval van de gezinnen verzameld. Daar wordt in de juiste verhoudingen (50/50) structurerend materiaal aan toegevoegd (houtsnippers, dode bladeren enz.);
- de biologische afbraak duurt 8 tot 12 weken;
- wanneer deze bak vol is, wordt hij omgekeerd en wordt de inhoud ervan op die manier overgegoten in de rijpingsbak;
-
gemiddeld volume van de afbreekbakken:
- tot 50 gezinnen, een bak van 1 m³ of 1,4 m³;
- per 10 extra gezinnen wordt een bijkomende bak toegevoegd.
Rijpingsbak
- in deze bak wordt de compost van de afbreekbakken verzameld;
- de rijping duurt minimum 5 maanden;
- zodra de compost rijp is, kan deze worden omgekeerd en gezeefd;
- inhoud van de bak: 15 liter x aantal betrokken personen.
Bak met structurerend materiaal
- inhoud van de bak: 15 liter x aantal betrokken personen voor een autonomie van drie maanden.
Totale oppervlakte die nodig is voor de voorziening
De totale oppervlakte die nodig is voor de volledige installatie (verschillende bakken, ruimte voor de opslag van structurerend materiaal, toegang en beweegruimte, ruimte voor de verwerking):
- minder dan 5 gezinnen: 5 m²;
- van 5 tot 10 gezinnen: 10 m²;
- van 10 tot 20 gezinnen: 20 m²;
- meer dan 20 gezinnen: 1 m²/gezin.
Hoe beheert u een compostinstallatie?
Onderhoud en beheer
Taken
Het beheer en het onderhoud van de compost omvat de volgende taken:
- verluchten en omkeren van de compost: twee keer per jaar of zodra de bakken vol zijn;
- zeven en verdelen van de compost: één tot twee keer per jaar;
- onderhoud en reiniging van de compostplaats;
- regelmatige controle van het afval dat in de bakken wordt verzameld;
- controle van de vochtigheid en besproeien indien nodig;
- toevoeging van structurerend materiaal in de juiste verhoudingen.
Als u deze taken uitvoert, bent u zeker van een goede compost en vermijdt u problemen met geurtjes of klein ongedierte. Bovendien komt het project op die manier positief in beeld, waardoor u weer andere deelnemers kunt aantrekken.
Omkeren
Het omkeren is het meest gezellige moment . Vaak is het nuttig om op dat moment de deelnemers samen te brengen, het project te evalueren, de compostplaats te onderhouden of gewoon te zorgen voor een leuk samenzijn. Bovendien kunt u bij het omkeren ook potentiële deelnemers informeren.
Zeven
Zeven is facultatief. De compost kan immers als dusdanig worden gebruikt in de moestuin of nadat u de grote stukken (zoals takken) er met de hand hebt uitgehaald. Na het zeven bekomt u evenwel fijnere teelaarde en kunt u de opbrengst van het collectieve project verdelen . U kunt de oogst uitdelen aan de deelnemers en hergebruiken voor de gemeenschappelijke ruimtes.
Materiaal
Voor het beheer en het onderhoud van de compost raden we het volgende gereedschap aan:
- klein gereedschap: gaffel, gieter, zeef, kruiwagen, afvalbak enz.
- Wilt u zelf houtsnippers produceren? Dan kan het nuttig zijn om een versnipperaar aan te kopen. Kies voor een elektrisch model als er ter plaatse stroom beschikbaar is. Is dat niet het geval? Ga dan voor een thermisch model (duurder).
Structurerend materiaal
Het is essentieel om van bij de start van het project een voorraad koolstofhoudend structurerend materiaal te voorzien (houtsnippers, dode bladeren enz.). De hoeveelheid hangt af van het aantal deelnemers en hun afvalvolume. We raden aan om de opslagplaats te bedekken met droog materiaal om geuren en hinder (vliegjes enz.) te vermijden. Vul de voorraad structurerend materiaal dus regelmatig aan zodat u een juist evenwicht bekomt, in de volgende verhoudingen:
- 10 tot 15% in gewicht of 15 tot 30% in volume voor het biologische afval van de gezinnen;
- 20 tot 30% in gewicht voor de etensresten van restaurants.
Menselijke inzet
Het beheer en het onderhoud van de compost worden verzorgd door een of meerdere referentiepersonen onder de deelnemers van het project. Zijn er voldoende mensen? Dan kan een beurtrol worden opgesteld. Het is ook nodig dat één persoon met een goede kennis van composteren toezicht houdt over het project. We raden daarom aan om een korte opleiding over het beheer van een gedeelde compostinstallatie te volgen. Het project kan eveneens een beroep doen op een compostmeester bij de start van het project om zo de nodige kennis te verwerven en vanuit een stevige basis te vertrekken.
Informeren en sensibiliseren
Communicatie
- Zorg voor infoborden en affiches die de deelnemers vertellen wat ze mogen composteren, hoe belangrijk het is om voor een evenwicht te zorgen, met name in structurerend materiaal, dat ze te lange of te grote stukken moeten verkleinen, welke resultaten werden bereikt bij vorige compostcampagnes enz.
- zorg voor duidelijke communicatie over het project om twijfels bij bepaalde inwoners zo veel mogelijk weg te nemen, om de deelnemers te betrekken en om hen te motiveren en te engageren;
- leg uit waarom er wordt gestart met composteren op deze plaats, wat de inwoners ervan kunnen verwachten en stel mensen die hun vrees uiten gerust;
- organiseer infosessies over composteren. Deze sessies zijn ook een ideale gelegenheid om nieuwe deelnemers voor het project aan te trekken;
- Geurtjes blijven de allergrootste vrees bij de inwoners. Nodig hen daarom eventueel uit om een goed werkende compostinstallatie te bezoeken.
Meer informatie vindt u in de Gids over communicatie rond gebouwen in werking en in opbouw, en meer bepaald in:
voorziening | Feedback en sensibilisering
Voorbeeld van een affiche over composteerbare voedingsmiddelen
Engagementsverbintenis
U kunt een engagementsverbintenis of reglement opstellen. Dat bevat de volgende elementen:
- algemene informatie (hoe het composteren werkt, basisregels enz.);
- persoonlijk engagement om te composteren en/of actief mee te werken aan het beheer van de compostinstallatie;
- indien u met een beurtrol werkt: de verschillende periodes;
- contactgegevens van de referentiepersonen.
Hoe stelt u de compostbakken samen?
Ontwerp van de bakken
-
afgesloten met een deksel :
- voorkomt verdamping en zorgt voor een goede vochtigheidsgraad van de compost. In de gaten houden bij warm weer;
- geen te zware deksels (kinderen, bejaarden);
- deksels die open kunnen blijven;
- waterdichte deksels met scharnieren;
-
bodem van de bak:
- zorg ervoor dat er geen knaagdieren in de bak kunnen, maar zorg bij voorkeur voor rechtstreeks contact met de grond: gebruik dus een rooster of plaatgaas ;
-
eigenschappen van de materialen:
- stevig, mechanisch sterk, lang bruikbaar;
- thermische isolatie en luchtdichtheid: zo vermijdt u overmatige afkoeling in de winter en uitdroging in de zomer, want dat is niet gunstig voor het biologische afbraakproces. De compost wordt belucht wanneer hij wordt omgekeerd;
-
andere elementen van de bakken:
- verwijderbare voorwand om makkelijker aan de compost te kunnen en deze te kunnen omkeren;
- beluchting mogelijk maar beperkt (vermijd afkoeling en uitdroging). De spleten/openingen mogen niet groter zijn dan 1 cm (om te vermijden dat er knaagdieren in kunnen);
-
bijkomende aspecten:
- inhoud van de bakken: maximaal 1,5 m³ (om te vermijden dat het compostmateriaal te dicht op elkaar is gepakt en om het omkeren te vergemakkelijken);
- afmetingen: 1 m x 1 m x 1 m of 1,2 m x 1,2 m x 1,2 m
- vergeet tot slot ook het esthetische aspect niet.
Materiaalkeuze voor de wanden
Maakt u de bakken zelf ? Kies dan voor dikke planken (minstens 22 mm) van lorkenhout, rode Noorse den of douglas. Deze houtsoorten moeten niet worden behandeld. Kiest u voor planken die ecologisch behandeld zijn? Dan mogen de wanden wat dunner zijn (8 tot 12 mm). De metalen elementen die worden gebruikt voor de opbouw van de bakken (schroeven, scharnieren, haakjes enz.) moeten van gegalvaniseerd staal zijn. Sommige elementen mogen ook van stevig plastic zijn.
Gebruikt u geprefabriceerde bakken in synthetisch materiaal? Kies dan voor bakken in stevig gerecycleerd en recycleerbaar polyethyleen . Die zijn doorgaans makkelijk te monteren met een scharniersysteem. Gebruik geen polypropeen, om te vermijden dat de compost kleine deeltjes plastic bevat. Kleine deurtjes onderaan zijn tot slot niet nodig. Het is immers onmogelijk om via die deurtjes alle geproduceerde compost uit de bak te halen.
Opgelet: hergebruikt u pallets ? Die zijn inderdaad snel en makkelijk te monteren, maar dan moet u wel eerst het hout behandelen.
Hoeveel kost een installatie om samen te composteren?
Een installatie om samen te composteren vereist geen grote investeringen. Voor een bak van 1 m³ rekent u op de volgende bedragen:
- tussen 50 en 100 euro als u de bak zelf maakt met nieuwe planken;
- tussen 150 en 200 euro voor een geprefabriceerde bak in synthetisch materiaal.
Bovendien hangt uw budget af van het nodige materiaal en de inrichting van de plaats waar u gaat composteren. Deze kosten zijn evenwel relatief als u kijkt naar de voordelen van samen composteren.
Voorbeeld van een installatie van een collectieve compost:
Het nivelleren gebeurt met schoppen en harken, en ook met behulp van zand waar de grond erg overbelast is.
Om knaagdieren te voorkomen, voorziet het project een rooster in gegalvaniseerd staal ter hoogte van de ventilatieopeningen, evenals een betonnen plaat als basis.
Voor esthetische redenen worden planken in hout, afkomstig van teruggewonnen pallets, gebruikt om de bakken in kunststof af te dekken.
Het geval wormcomposteren
- kan binnen of op een terras worden beoefend;
- zoals de naam het zegt, zorgen wormen ( Eisenia foetida of andrei ) voor de afbraak van het organische afval;
-
een wormenbak bestaat uit verschillende gestapelde bakken. De aanbevolen afmetingen (h x b x l) bedragen:
- voor een gezin van 2-3 personen 20 x 60 x 60 cm
- voor een gezin van 4-6 personen 30 x 60 x 90 cm.
Voorschriften
Keuken- en tafelafval (zelfs schillen) worden als dierlijke bijproducten beschouwd. Ze kunnen binnen het huishouden worden teruggewonnen (compostering, enz.), maar de verkoop of donatie ervan is gereglementeerd.
Meer weten
In de Gids
Andere publicaties van Leefmilieu Brussel
- Leefmilieu Brussel (2016), Composteren om mijn afval te verminderen – Praktische gids Brussel;
- Leefmilieu Brussel (2015 ), Lijst van verkopers van materiaal voor individuele compostering , Brussel;
- Leefmilieu Brussel (2015), Aanbod en dienstverlening van Brusselse gemeenten op het vlak van individuele compostering , Brussel;
- Leefmilieu Brussel (2015), Gids van de Compostmeesters in Brussel , Brussel.
Websites
Website van Leefmilieu Brussel
- Vooruit met de wijk: een burgerprojectoproep
- Het netwerk van de compostmeesters
- Good Food
- Gids om water te besparen in stadslandbouwprojecten, (2020), Leefmilieu Brussel
Andere websites:
- Worms vzw
- Comité Jean Pain (tuin)
- Vlaco
- Infos – Plus 2 Vers (wormcompostering)
- FAQ vermi | blogverslaterre (wormcompostering)
- compostage.info (alle technieken)
Bibliografie
- ADEME (2019), Argumentaire en faveur du compostage du compostage à proximité , Parijs;
- ICDI, Composteren in de tuin , Brussel;
- BEP, Individuele compostering, Namen;
- Worms, Buurtcompostering of beheer van grote afvalvolumes, Brussel;
- Worms , Opleiding huiscompostering, Brussel;
- Worms , Opleiding composteren met wormen, Brussel;
- Matthieu Van Niel (2011), Mini-guide de compostage à l'usage des amoureux de la nature ;
- ADEME (2012), Faire son compost , Parijs;
- Wallonie Environnement (2018), Composter les déchets organiques , Luik;
- Ipalle (2018), Vos déchets de cuisine dans votre recyparc, Froyennes
- Leefmilieu Brussel, Analyses vuilnisbakken 2019-2015
