Identiteitskaart
Tolueen is een aromatische koolwaterstof die tot de vluchtige organische stoffen (VOS) behoort. Het wordt gewonnen uit fossiele grondstoffen (aardolie, steenkool, gas) en doet dienst als tussenproduct in talrijke processen van de chemische industrie, vooral bij de vervaardiging van tal van plastics.
De blootstelling van personen aan tolueen gebeurt gewoonlijk binnenshuis, waar de concentraties aan tolueen doorgaans hoger zijn dan in de buitenlucht.
Verschillende toepassingen
Tolueen wordt aangewend voor diverse materialen: bouwmaterialen, isolatie (isolatieschuim), meubilair, kleefstoffen, lijm, vloerbedekkingen, verf, vernis en spaanplaten. In deze gevallen wordt tolueen als oplosmiddel gebruikt.
Als gevolg van diverse Europese reglementeringen die een verlaging van de concentraties aan vluchtige organische stoffen (VOS) beogen, wordt tolueen voor bepaalde toepassingen door andere producten vervangen. Dat is echter onmogelijk in de chemische sector, waar deze aromatische koolwaterstof onmisbaar is bij de vervaardiging van bv. plastics of doe-hetzelfproducten.
Bronnen van blootstelling
Door de Europese verordening voor chemische stoffen (REACH, 2009) is de aanwezigheid van tolueen in kleefstoffen en verf in sprays, bedoeld voor het grote publiek, beperkt tot 0,1%. Het wordt echter nog steeds veel gebruikt in onder andere de volgende producten: verf, vernis, lijm, vast tapijt, tapijten en meubilair. Geen enkel etiket zal de gebruiker voldoende kunnen informeren, tenzij hij/zij beslist om de fabrikant naar de chemische samenstelling van het gekochte product te vragen. Het stockeren van doehet-zelfproducten kan de hoeveelheid tolueen in de binnenlucht verhogen. Aangezien deze stof wordt gebruikt als tussenproduct bij de vervaardiging van plastics en het een vluchtig product is, kan het worden afgegeven door pvc- of andere kunststofmaterialen.
In uw garage
In garages is het tolueengehalte vaak het hoogst, wat het gevolg kan zijn van benzinedampen, maar ook van het stockeren van doehet-zelfproducten (oplosmiddelen, solventen, verf, vernis). Benzine bevat gemiddeld 8% tolueen: druk autoverkeer in de nabijheid van de woning kan de hoeveelheid tolueen die binnenshuis wordt gemeten, verhogen.
Hetzelfde geldt voor benzeen: de nabijheid van een tankstation verhoogt het benzeengehalte buiten, maar ook in de woning, vooral wanneer de omstandigheden voor de verspreiding van vervuilende stoffen ongunstig zijn (weinig wind of onder een gebouw bv.). Tabaksrook bevat minuscule hoeveelheden tolueen, zoals dit het geval is voor elk verbrandingsproces.
De gezondheidseffecten
Boven de 1000 µg/m³ veroorzaakt tolueen irritatie aan de luchtwegen, de neus, de ogen en de keel. Bij nog hogere concentraties kunnen hoofdpijn en duizeligheid optreden. Die symptomen verdwijnen als de blootstelling verdwijnt.
Bij een blootstelling gedurende een lange periode en aan hoge doses (een vijftiental jaar) zijn aandachts- en concentratiestoornissen, alsook geheugenproblemen mogelijk. Tolueen staat niet als kankerverwekkend geklasseerd.
Niet te overschrijden waarden en extreme gevallen
Zwangere vrouwen: opgepast voor oplosmiddelen! Zwangere vrouwen moeten de blootstelling aan tolueen, maar ook aan oplosmiddelen vermijden. Die kunnen immers de placenta binnendringen en zo de foetus bereiken. Deze producten zijn herkenbaar aan het pictogram van een vlam dat op de achterkant van het product is aangebracht. Het is ook aan te raden om de gebruiksvoorzorgen te lezen, want soms staat er enkel “ontvlambaar product” vermeld. De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) geeft geen limietwaarde voor de blootstelling in de woning. Volgens de WGO mag een concentratie van 260 µg/m3 lucht niet worden overschreden bij een langere blootstelling.
Preventie en remediëring
- Dagelijks verluchten en extra verluchten tijdens en na verf- of renovatiewerken.
- Parfumverstuivers en andere deodoranten die tolueen kunnen bevatten, vermijden.
- Kiezen voor producten met het Europese ecolabel (2009), dat de uitstootcriteria voor VOS (waaronder tolueen) bepaalt, voor verf en vernis, voor gebruik binnenshuis en buiten.
- Gerenoveerde ruimten niet onmiddellijk betrekken.
- Bij voorkeur kiezen voor producten met een certificaat van verlaagde VOS-emissie (E1-norm) of voor producten van massief hout die niet gevernist zijn.
- Bepaalde producten om muren en plafonds te verven op basis van kalk, krijt of natuurlijke pigmenten (voor was) bevatten bijna geen VOS. Vraag raad aan vaklui.
- Bewaar enkel onmisbare doe-het-zelfproducten in huis. Stockeer ze indien mogelijk buitenshuis (terras, tuin, binnenplaats, bergplaats) of in een verluchte ruimte. Giet deze producten nooit in de gootsteen of het toilet.
