Enjeux
Individuele en collectieve verantwoordelijkheid
Het stedelijk landschap is niet statisch van aard; het evolueert voortdurend, waarbij de schaal en de snelheid door de praktijk worden bepaald. Zowel op omgevingsniveau (bovengrondse en ondergrondse infrastructuur, openbare ruimte, etc.) als op het niveau van het gebouw zelf (interventie op het perceel, openbare of privégebouwen) verandert het stadslandschap elke dag onder invloed van individuele keuzes en collectieve beslissingen.
De bescherming, het beheer en de inrichting van de stadsomgeving zijn dus van openbaar belang en zijn een individuele en collectieve verantwoordelijkheid: via architecturale creatie heeft elke betrokkene als taak toe te zien op de kwaliteit van de gebouwen en de harmonieuze integratie van die gebouwen in hun omgeving, evenals op het behoud van het architecturaal en natuurlijk erfgoed.
Zie dossier Biodiversiteit bevorderen
Een plaats van uitwisseling
Naast respect en herkwalificatie van het bestaande vormt elk project een gelegenheid om het gebouw met een nieuwe blik te bekijken en te ontwerpen: met meer respect voor het milieu, maar ook met meer respect voor de leefbaarheid, de bewoners en gebruikers en de levenskwaliteit in de stad.
Zie dossier De duurzame integratie van een gebouw in zijn fysieke omgeving optimaliseren
Het streven naar landschapskwaliteit vormt een belangrijk element voor het behoud en de creatie van sociale banden: een leefbare stad betekent een waardevolle woonomgeving en levendige wijken met volop gelegenheden voor contact en uitwisseling. Straten, pleinen, binnenplaatsen, tuinen worden zo tot mogelijke plaatsen voor ontmoeting en gezelligheid.
Zie dossier De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context en binnen het gebouw bevorderen
Een kwaliteitsvolle leefomgeving bevorderen betekent ook ruimte bieden voor zachte mobiliteit : het kan een plezier zijn om op straat te wandelen, de openbare ruimte te verkennen, de eigen wijk en de stad te veroveren of heroveren.
Zie dossier Actieve vervoerswijzen bevorderen
Aanpak
Aan de leefomgeving bijdragen
Elk gebouw kan de stad mooier en waardevoller helpen maken: elke interventie v ormt een gelegenheid om de openbare ruimte zodanig te structureren en te configureren dat ze harmonieuzer wordt. De eigenschappen van de bouwmantel (het architecturale aspect, het formaat, de locatie) binnen het kader van de openbare ruimte, een duidelijke afbakening van de privévertrekken, de gedeelde ruimte en de openbare vertrekken, het ontwerp van de gelijkvloerse verdieping hebben allemaal invloed op het gevoel thuis te zijn in het pand, de collectieve identiteit en het gevoel van veiligheid in de stad.
Een dialoog creëren, continuïteit scheppen
De integratie van een project kan geslaagd worden genoemd wanneer het gebouw in dialoog treedt met het stadslandschap rondom (formaat, type en architectuur van de gevels, afstemming op de functies van de nabijgelegen gebouwen en infrastructuur, continuïteit van of aansluiting op de groene en blauwe netwerken…) en wanneer een of meerdere bestaande visuele elementen worden versterkt of gevaloriseerd of wanneer nieuwe visuele troeven worden toegevoegd: omkadering van het uitzicht, een gebouw dat visueel tot zijn recht komt, samenhang met andere landschapselementen…
Woongebouw, Ukkel, FHW architectes
Het erfgoed bewaren
Het cultureel, natuurlijk en architecturaal erfgoed van een stad vormt een waardevol erfgoed. De mengeling van stijlen en periodes, de interactie tussen het bebouwde en het groene landschap – van het meest uitzonderlijke tot het doodgewone – verleent het stedelijke landschap zijn eigenheid. De stad krijgt er haar eigen identiteit en vitaliteit door. Het is daarom essentieel om alle gelegenheden aan te grijpen om dit erfgoed te bewaren of te herstellen. Zo komt het karakter van de stad optimaal tot zijn recht. De leefbaarheid, de bewoonbaarheid en de aantrekkelijkheid nemen erdoor toe. De bewoners identificeren zich daardoor meer met hun stad. Ze voelen zich er thuis en dat komt zowel het individu als de gemeenschap ten goede.
Behoud van het erfgoed is bovendien gunstig voor de economische ontwikkeling van de stad, want de toeristische waarde van de stad neemt erdoor toe en het erfgoed kan worden gebruikt voor de promotie van de regio. Een goed georganiseerd beheer van het erfgoed kan een strategisch element vormen voor een duurzaam evenwicht tussen stadsgroei en levenskwaliteit.
Woningen, Schaarbeek, Philippe Abel
Gedegradeerd gebouw vernieuwen
Met het oog op duurzame ontwikkeling kan het zinvol zijn om bij nieuwbouw gebruik te maken van reeds bebouwde grond door bestaande gebouwen die in staat van verval verkeren en weinig of geen of erfgoedwaarde hebben te vervangen. Zo wordt geen nieuwe grond bebouwd en dijt de stad niet verder uit.
Dichter bebouwen zonder het landschap aan te tasten
Bestrijding van de aantasting en het saaier worden van het landschap vertaalt zich onder meer naar een dichtere bebouwing van de bebouwde kom en een intensiever gebruik van de stad:
- Renovatie van bestaande gebouwen ;
- Herstel en gebruik van leegstaande panden ;
- Verhoging van bestaande panden ;
- Bouw van nieuwe panden op braakliggende terreinen.
Zoals gezegd ontwikkelt de stad zich voortdurend. Deze groei houdt in dat het stedelijk weefsel verandert. Verdichting van het stadslandschap moet op evenwichtige wijze gebeuren. Deze aanpak is alleen duurzaam indien:
- De bebouwde grond eerder bebouwd is geweest; onbebouwde grond moet alleen worden gebruikt als het niet anders kan ;
- Ruimte wordt gelaten om de stad te laten 'ademen': openbare ruimten, tuinen, wandelzones enz. om ook in dichtbebouwde wijken voldoende levenskwaliteit te bieden. ;
- Verder moet het feit dat de bodem ondoorlatend wordt gemaakt, worden gecompenseerd met opvangsystemen voor hemelwater en door de Biotoop-oppervlaktefactor (BAF+) gelijk te houden of te verhogen.
Zie dossier De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context en binnen het gebouw bevorderen, dossier Hergebruik van hemelwater, en dossier Biodiversiteit bevorderen.
Multizintuiglijke benadering van het landschap bevorderen
De perceptie van het stedelijk landschap varieert van gebruiker tot gebruiker en van bewoner tot bewoner. Ze heeft betrekking op een persoonlijke ervaring en beleving van de omgeving. De beleving van de stad verloopt via de verschillende zintuigen en hangt samen met de interactie tussen de bewegende elementen (voorbijgangers, voertuigen, vegetatie, etc.) en de statische componenten (gebouwen, monumenten, bruggen, etc.).
La Savonnerie, renovatie van collectieve woningen, Brussel, MDW Architecture
De integratie van een project binnen het bestaande stadsweefsel vormt dus een gelegenheid om de zintuiglijke ervaring van de gebruikers te stimuleren door een omgeving te creëren die niet alleen visueel aantrekkelijk is (sequenties, perspectieven, omkadering van het uitzicht) maar ook betrekking heeft op :
- Het gehoor: stromend water, de wind in de bomen, etc. ;
- De reukzin: aanwezigheid van planten, specifieke activiteiten (bakkerij, etc.) ;
- De tastzin: keuze voor texturen, vloerbekledingen.
