Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze
Maatregelen | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dichtheid | Functio- nele mix | Sociale mix | Collectieve ruimten | Gemeen- schappelijke dienst- vertrekken | Tussen- ruimten | Verkeers- zones | Toegan- kelijkheid | Bijzondere woon- vormen | Participatie | |
Milieuaspecten | ||||||||||
Duurzame mobiliteit | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚊ | ⚊ | ⚊ | ⚊ | ⚊ |
Verlaging van de energiebehoefte | ⚫⚫ | ⚊ | ⚊ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫ |
Economische aspecten | ||||||||||
Beperking van de investeringskosten | ⚫⚫ | ⚊ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | x | ⚫⚫ | ⚊ |
Kostendeling | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚊ | ⚊ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫⚫ |
Besparing op de beheerskosten | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚊ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚊ |
Sociale en culturele aspecten | ||||||||||
Gezondheid en leefomgeving | ⚊ | ⚊ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ |
Gezelligheid en solidariteit | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ |
Collectief beheer | ⚊ | ⚊ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚫⚫ | ⚊ | ⚫⚫ | ⚫ |
⚫⚫ Significante impact | ⚫ Gemiddelde impact | ⚊ Geen impact |
---|
Milieuaspecten
Duurzame mobiliteit
Bevordering van actieve vervoerswijzen
Via de functionele mix en de dichtheid binnen het gebouw en de stadsomgeving waarin het zich bevindt, kunnen gebruikers genieten van diensten, winkels, werkplekken, enz. in de buurt. Die voorzieningen dragen bij tot de vorming van gemengde stadsomgevingen die meer dagelijkse verplaatsingen te voet en met de fiets genereren dan in monofunctionele of minder dichtbevolkte buurten. De installatie, in het gebouw of op het perceel, van gemeenschappelijke lokalen voor bv. fietsen en wandelwagens werkt de ontwikkeling van die zachte vervoerswijzen ook in de hand.
Meer weten: zie Actieve vervoerswijzen bevorderen.
Gebruik van het openbaar vervoer
De dichtheid van het project bevordert de ontsluiting van het openbaar vervoer, omdat het aantal potentiële reizigers toeneemt. De functionele mix van het project draagt hier ook toe bij door evenwicht te brengen in de vervoersrichtingen en het aanbod zo beter te verdelen. Ze zorgt er ook voor dat iedereen collectieve uitrustingen en kwaliteitsdiensten dichtbij huis ter beschikking heeft.
Verlaging van de energiebehoefte
De tussenruimten tussen de privé-, openbare en doorgangsruimten kunnen de beperking van de behoefte aan verwarmingsenergie in de hand werken, voor zover ze dienen als distributieruimten in open lucht (bv. wandelgang). Sommige voorzieningen kunnen de rol van zonneklep vervullen, op voorwaarde dat thermische bruggen vermeden worden en het gebouw compact blijft qua volumes.
Het voorzien van gemeenschappelijke technische lokalen levert ook schaalvoordelen en energiebesparing op door het delen van de bronnen, het collectieve beheer van energie, regenwater, afval, fietsenstallingen, enz. In een gemeenschappelijke wasruimte zorgt het delen van de wasmachines voor een interessante energiebesparing.
De juist dichtheid
Hoe dichter een project is, hoe hoger de marktwaarde is. In extremis kan dit betekenen dat de kwaliteit van de vertrekken daalt en de uitwisselingsmogelijkheden tussen de gebruikers van het gebouw afnemen.
De notie dichtheid moet dus worden genuanceerd. Dichtheid is gerechtvaardigd wanneer ze bijdraagt aan de vorming van een duurzame stedelijke omgeving die diensten, winkels en voorzieningen biedt aan een groep bewoners en gebruikers. Dit principe van de compacte, ecologische stad, dat essentieel is voor duurzame stedenbouw, dient te worden gecombineerd met een hoogkwalitatief ontwerp van de ruimte. De kwaliteit van de toegang tot de gebouwen, de technische kwaliteit en het gebruik van de verkeerszones binnen het gebouw, het visuele comfort, het akoestische comfort, de diversiteit qua sfeer, publieke ruimten en ontspanningszones van kwaliteit enz. moeten allemaal goed worden doordacht om het welzijn binnen het gebouw en de ruimte eromheen te garanderen en het gebouw te openen naar de stedelijke omgeving toe.
Het gaat om zuinig bodemgebruik en het met elkaar verbinden van bepaalde stedelijke milieus zonder aan de groene ruimten te raken. "Compactere woningen bouwen en de functies op compactere wijze concentreren betekent ook dat groene ruimte vrij komt en dat collectieve buitenzones en plekken voor collectieve ontspanning worden gecreëerd." (Urbia, 2009). Maar een excessief doorgevoerde, verticale dichtheid genereert meer open ruimten die helaas weinig comfortabel zijn en zich niet goed lenen voor ontspanning en andere activiteiten.
Zie ook dossier Verrijking van het stedelijke landschap
Economische aspecten
Beperking van de investeringskosten
De werking van de tussenruimten, de omgeving, de gevel, de vitrines en het commerciële potentieel van het gelijkvloers geeft het gebouw extra waarde, omdat het een architecturale kwaliteit krijgt en de bewoners de ruimten naar hun hand kunnen zetten. Dit verhoogt ook het commerciële potentieel van het gebouw.
Opteren voor een compact gebouw met hoge dichtheid zorgt ook voor schaalvoordelen en materiaalbesparing. Zo kan de bouwschil van het gebouw beperkt worden in vergelijking met wat nodig zou zijn als de volumetrie meer gespreid en opgedeeld zou zijn. Bovendien zijn er ook besparingen mogelijk inzake uitrusting in het gebouw door het concentreren en boven elkaar leggen van aanvoer- en afvoerleidingen.
De realisatie van een dicht en compact gebouw betekent ook dat schaalvoordelen kunnen worden behaald en materiaal kan worden bespaard. De bouwmantel kan kleiner uitvallen dan nodig zou zijn als de volumes meer gespreid en onderverdeeld zouden zijn. Bovendien kunnen op het vlak van de uitrustingen van het gebouw schaalvoordelen worden behaald dankzij de concentratie en het boven elkaar plaatsen van de aan- en afvoernetwerken.
Durzaam renovatie aan Brussel
Kostendeling
Naast energiebesparing levert het delen van de middelen ook aanzienlijke besparingen op voor de gebruikers van het gebouw, waardoor de woning financieel toegankelijker is. Bij groepswoningen en gebouwen met collectieve ruimten kan dankzij gemeenschappelijke dienstvertrekken (washok, recyclagelokaal etc.) ruimte worden bespaard in de woningen en kunnen ook kosten worden bespaard: collectieve aankoop en collectief onderhoud van toestellen, delen van het materiaal etc. Bij gegroepeerde woningen kunnen fietsen, auto's of andere transportmiddelen ook gemeenschappelijk gebruikt worden.
Een voorbeeld : Mundo-B is ontstaan uit het initiatief van verenigingen die actief zijn in de duurzame ontwikkeling. Ze zochten in Brussel centrum een gebouw te eco-renoveren waarin hun kantoren, vergaderzalen, een auditorium, een bio-cafetaria, didactische tuin enz. onderdak kunnen vinden. Het centrum stelt ook materieel aan de verenigingen ter beschikking, zoals kopieerapparaten, printers, videoprojectoren enz.
- Bij groepswoningen kunnen ook fietsen, auto's en andere vervoermiddelen gemeenschappelijk worden gebruikt.
Besparing op de beheerskosten
In bepaalde gebouwen (groepswoningen bijvoorbeeld) worden de gemeenschappelijke vertrekken meestal collectief beheerd. De bewoners en gebruikers worden betrokken bij de onderhoudstaken, waardoor beheerskosten worden uitgespaard en het gevoel van betrokkenheid bij de locatie wordt versterkt.
Bovendien zorgt de functionele mix van het project er meestal voor dat er (vrijwel) permanent iemand aanwezig is in het gebouw. De daaruit voortvloeiende reële en/of als zodanig ervaren sociale controle wordt daardoor versterkt, zodat onderhouds-, herstellings- en beveiligingskosten worden uitgespaard. De activering van de publieke ruimte via de gevels (voldoende ramen en deuren, etalages, terrassen etc.) zorgt eveneens voor betere sociale controle, waardoor de ordehandhavingskosten en het eventuele gevoel van onveiligheid afnemen.
Socio-cultureel aspecten
Gezondheid en levenskader
Een goed gevoel thuis of op het werk draagt bij aan de fysieke en mentale gezondheid. Een kwalitatieve leefomgeving binnen het gebouw en in de omgeving van het gebouw vermindert de "behoefte om ergens anders te zijn" en bevordert de betrekkingen, de ontmoetingen en de sociale interactie.
Als een gebouw beschikt over collectieve ontspanningsuitrusting en-ruimten, als het aangepast is aan elk soort bewoner of als het gevarieerde functies en activiteiten biedt, dan is er meer kans dat de bewoners of gebruikers er zich goed voelen en zich deze plek eigen maken.
Collectieve tuin van het woongebouw Dubrucq, Sint-Jans-Molenbeek
Gezelligheid en solidariteit
De dichtheid en de sociale en functionele mix binnen het gebouw zijn bevorderlijk voor sociale interactie, contact en ontmoeting. Binnen een kantoorgebouw bijvoorbeeld kan het interessant zijn om diverse vakgebieden met elkaar te combineren: vrije beroepen, sociaal werkers, kunstenaars etc.
Diverse functies en types, Sint-Jans-Molenbeek
De inrichting van collectieve ruimten en gemeenschappelijke dienstvertrekken die meer bieden dan alleen pure functionaliteit kan voor meer sociale interactie zorgen.
Tussenruimtes en verkeerszones van hoge kwaliteit zijn eveneens bevorderlijk voor sociale interactie, zodat er een levendig sociaal verkeer ontstaat in de buurt en binnen het gebouw. Het fenomeen "triangulatie" houdt in dat twee of meer personen elkaar door een derde factor ontmoeten. Een voorbeeld: als voor de ingang van het gebouw een activiteit kan worden uitgeoefend. Dit is vooral belangrijk in tussenruimtes en verkeerszones, met name voor kleine kinderen, personen op leeftijd en beperkt mobiele personen. Zo is het voor kleine kinderen belangrijk dat die zich kunnen ophouden en actief kunnen zijn op een plek die enerzijds deel uitmaakt van de wereld en zich anderzijds binnen de bescherming van de huiselijke sfeer bevindt.
Tot slot lenen intergenerationele woningen, kangoeroewoningen, gezamenlijk gehuurde woningen, aangepaste en aanpasbare woningen zich goed voor de sociale integratie van alleenstaande personen of mensen in een precaire situatie binnen het pand en de stedelijke omgeving. Naleving van de regels voor de dimensionering, de signaletiek, de verlichting enz. inzake de toegankelijkheid van het gebouw en binnen het gebouw zelf draagt eveneens bij aan de sociale integratie van het gebouw in zijn omgeving.
Collectief beheer
Het beheer van de collectieve ruimten kan gelegenheid bieden voor gezelligheid en ontmoeting tussen de verschillende gebruikers of bewoners van het gebouw. De eventuele oprichting van een beheerscomité bevordert het gemeenschappelijk beheer en versterkt en bevordert de 'teamgeest'.
Bijvoorbeeld, in het project Mundo B, beschikken de verschillende verenigingen die in het gebouw zijn gevestigd over een cafetaria, een educatieve tuin, gemeenschappelijke vergaderzalen enz. Die voorzieningen nodigen uit tot ontmoeting en samenwerking. De verschillende verenigingen werken in synergie. Bovendien biedt de organisatie van evenementen binnen het gebouw zichtbaarheid aan de verenigingen die er zijn gevestigd.
Gemeenschappelijk beheer van de tuin
Tussenruimtes
Tussenruimtes buiten zijn niet strijdig met de aanbeveling van compacte bouw. Maar beschutte tussenruimtes binnen, zoals erkers, moeten volledig gerechtvaardigd zijn door hun stedenbouwkundige positie en als ze zodanig zijn ontworpen dat het volume beperkt blijft.