Waterwegen

Regenwater
Water transport
Naast de structuren voor de opslag of infiltratie van regenwater zijn er ook structuren die er vooral op gericht zijn om het transport van regenwater tussen de verschillende voorzieningen te verzekeren volgens het principe van "cascadebeheer". Ze zijn hier gegroepeerd onder de term waterwegen. In deze fiche worden open goten en kanalen, grachten, greppels (en massieven) besproken. Ze onderscheiden zich door hun lineaire vorm, kunnen zowel in open lucht als ondergronds lopen en hebben aanvullende functies die complementair zijn met het transport (infiltratie, opslag).

Inhoudstafel

Welke verschillende waterwegconstructies bestaan er?

  In open lucht of ondergronds infiltratie opslag
Goten en kanalen in open lucht    
Grachten in open lucht X X
Geulen in open lucht X X
Grindstoken en Grindkoffers ondergronds X X

Gemeenschappelijke punten

De verschillende soorten waterwegen hebben de volgende vergelijkbare kenmerken:

  • minder dure constructies dan ondergrondse pijpleidingen;
  • vertraging van de afvloeiing van het regenwater;
  • bewustmaking van het regenwaterbeheer (doorgaans zichtbare en didactische constructies);
  • hoofdfunctie van transport van het regenwater naar een saneringsconstructie of bij voorkeur naar een infiltratieconstructie;
  • wanneer ze doorlaatbaar zijn, een deel van het regenwater infiltreren tijdens het transport ervan;
  • de vervuiling verminderen door het water zo dicht mogelijk bij de plaats waar het valt te infiltreren;
  • creatie van gevegetaliseerde ruimtes die gunstig zijn voor de biodiversiteit ;

Cascadebeheer

De waterwegen transporteren over het algemeen regenwater van de ene voorziening naar de andere, volgens een principe van "cascadebeheer", waarbij de volgende voorzieningen verbonden kunnen worden:

Open goten en kanalen

Goten en kanalen dienen voornamelijk om water te vervoeren. Kanalen zijn breder en vlakker dan goten. Ze kunnen bestaan uit eenvoudige betonnen profielelementen, een geprofileerde bestrating, gemetselde kanalen of meer complexe vormen.

Wat zijn de voor- en nadelen van goten en kanalen?

  • esthetiek: de weg die het water aflegt wordt zichtbaar en hoorbaar gemaakt;
  • samenstellende elementen die collectieve en privéruimtes kwalificeren (omgeving, binnenplaatsen, toegangswegen, achteruitbouwzones, enz.).

Wat zijn de aandachtspunten voor goten en kanalen?

  • Het tracé van de goten volgt de hoogtelijnen en is aangepast aan de afvloeiing van het water, zonder zijdelingse overloop ;
  • voorzien in een lichte helling om de afvloeisnelheden te verminderen en erosie te voorkomen;
  • zorgen voor resistente elementen op plaatsen die gevoeliger zijn voor erosie (op de uitstroom van regenpijpen, zones met steilere hellingen, enz.);
  • reliëfs en elementen met een grote ruwheid integreren om de afvloeiing te vertragen;
  • de lengte van de secties en de verzameloppervlakken aangesloten op dezelfde sectie beperken om de hoogte en snelheid van het water in de goot op geschikte waarden te houden;
  • voor kanalen en goten die grote debieten aankunnen, geschikte middelen voorzien om ze te over te steken;

 

© Bernard Boccara

 

© Bernard Boccara

 

© Bernard Boccara

 

© Bernard Boccara

Geulen

Geulen vervullen een opslag- en infiltratierol, maar kunnen ook een rol spelen bij het transporteren van regenwater wanneer ze daarvoor ontworpen zijn. In dat geval kan deze functie worden uitgevoerd door een lichte helling en ook door de combinatie van geulen in cascade.

Meer informatie over deze laatste kunt u vinden in de voorziening | Geulen

Grachten

Een gracht is een lineaire constructie die tijdelijk water kan bevatten, in open lucht, met smalle breedte, vrij diep, met steile oevers, meestal aangelegd langs wegen, trottoirs of fietspaden, enz. Ze dient om regenwater op te vangen, op te vangen, vast te houden en af te voeren door infiltratie en transport naar idealiter een andere infiltratievoorziening.

Wat zijn de verschillen tussen een geul en een gracht?

Het belangrijkste verschil tussen een gracht en een geul zit in het profiel : een gracht heeft steilere oevers (vaak met een helling van meer dan 45°) dan de geul en is daarom vaak smaller en dieper.

Gracht

 

© Architecture & Climat – LOCI - UCL

Geul

 

© Architecture & Climat – LOCI - UCL

Wat zijn de voor- en nadelen van grachten ten opzichte van geulen?

Voordelen

  • plaatswinst (aan de oppervlakte);
  • het is minder belangrijk dat de bodem van de gracht droog is omdat het publiek er geen toegang toe heeft;
  • een gracht is minder onderhevig aan betreding en dus aan verdichting;

de vegetatie kan gemakkelijker natuurlijk worden gelaten (2 jaarlijkse maaibeurten zijn voldoende).

Nadelen

  • moeilijkere landschapsintegratie;
  • minder eenvoudig onderhoud (moeilijkere toegang voor machines);
  • minder infiltratieoppervlak;
  • maakt geen echte multifunctionaliteit mogelijk;
  • sneller onderhevig aan sluikstorten.

Wat zijn de aandachtspunten voor grachten?

De aanleg van grachten is technisch gezien vrij eenvoudig, maar er moet rekening worden gehouden met bepaalde elementen:

  • tijdens de ontwerpfase;

    • zones met langdurige waterstagnatie die kunnen leiden tot overlast (muggen, geuren, enz.) vermijden;
    • bij steile hellingen moeten er wanden (tanden) worden aangebracht die het opslagvolume vergroten en de afvloeiing stroomafwaarts afremmen;

    • om de oevers te stabiliseren bestaan er meerdere mogelijkheden :

      • plaatsing van een geotextiel of georooster;
      • lokale breuksteenstortingen;
      • grasbetontegels;
      • beplanting van de zijkanten;
      • gebruik van verticale palen.
    • afhankelijk van de bodemgesteldheid kan men kiezen voor een infiltrerende, drainerende of gemengde gracht;

    zie ook de voorziening | Geulen voor meer informatie over de infiltrerende, drainerende en gemengde types die van toepassing zijn op grachten

  • Tijdens de bouwwerken verstoppingen en verdichting voorkomen;

    zie ook de voorziening | Geulen voor meer informatie over de aandachtspunten tijdens de bouwfase, die ook van toepassing zijn op grachten

  • Tijdens de exploitatie de constructie onderhouden (bezinkingsslib, reiniging van de afvoeropeningen met gereguleerd debiet);

    zie ook de voorziening | Geulen voor meer informatie over de aandachtspunten tijdens de exploitatiefase, die ook van toepassing zijn op grachten

 

T&T © Bruxelles Environnement

 

T&T © Bruxelles Environnement

 

© Bruxelles Environnement

 

Fontainas © Bernard Boccara

 

Fontainas © Bernard Boccara

 

Fontainas © Bernard Boccara

 

Morichar © Ibram Nobels

 

Morichar © Ibram Nobels

 

Morichar © Ibram Nobels

Grindstroken, grindkoffer

Een grindstrook is een gracht gevuld met een korrelige structuur met sterke poreusheid (grind, kiezels, enz.). Ze is lineair en van variabele diepte (meestal 1 tot 2 meter). Afhankelijk van het beoogde gebruik van de ruimte aan het oppervlak kan ze al dan niet bedekt zijn met een verhard, doorlaatbaar oppervlak (toegangswegen, trottoirs, parkeerzones, binnenplaatsen, enz.) of onder groene ruimten. Merk op dat we eerder spreken van een grindkoffer voor constructies van hetzelfde type maar niet lineair (vergt meer ruimte).

 

Monnoyer © Yvan Glavie

 

Monnoyer © Yvan Glavie

Wat is het hydraulische principe van een grindstrook?

De hydraulische principes van een grindstrook zijn vergelijkbaar met die van tankstructuren. Het water komt aan:

  • hetzij direct door afvloeiing van de oppervlakken naast de grindstrook, zoals langs een weg bijvoorbeeld;
  • hetzij door injectie in de grindstrook: het water wordt opgevangen van aangrenzende ondoordringbare oppervlakken (water van daken, wegen) en via een of meer dispersiedraineerbuizen in de korrelconstructie geïnjecteerd.

Het water wordt opgeslagen in de holtes van de korrelige structuur. Om elke overloop aan de oppervlakte te vermijden moet de voorziening correct gedimensioneerd zijn. Het water wordt vervolgens geïnfiltreerd in de bodem en/of met gecontroleerd debiet afgevoerd naar een afvoer.

In welke gevallen moet een grindstrook worden aangelegd?

Grindstroken zijn in het bijzonder aangewezen;

  • wanneer het bodembeslag zeer groot is en het daarom onmogelijk is om een techniek in open lucht aan te wenden;
  • na een recuperatie-/stormtank en wanneer de topografie van het terrein het gebruik van een techniek in open lucht niet mogelijk maakt.
  • onder andere constructies (geulen, bekkens) om het absorptievermogen ervan te versterken.

Welke types grindstrook kunnen worden aangelegd?

Zoals bij de meeste voorzieningen voor regenwaterbeheer zijn er verschillende soorten grindstroken, afhankelijk van de infiltratievoorwaarden van de bodem:

  • Infiltrerende grindstrook (indien doorlatende bodem): De korrelige structuur wordt bedekt met een geotextiel dat een scheiding tussen het geotextiel en de omringende bodem in stand houdt maar tegelijkertijd het water laat filteren.

    Infiltrerende grindstroken onder een groene ruimte en onder een minerale verharding

     

    © Architecture & Climat – LOCI - UCL

     

    © Architecture & Climat – LOCI - UCL

  • Drainerende grindstrook (indien ondoorlatende bodem): Het opgeslagen water wordt gecontroleerd afgevoerd door een systeem van draineerbuizen in de bodem van de korrelige structuur.

    Drainerende grindstrook

     

    © Architecture & Climat - LOCI - UCL

  • Gemengde grindstrook : De waterafvoer kan tegelijkertijd gebeuren door infiltratie in de bodem en door een gecontroleerde afvoer. In dit geval wordt de draineerbuis in de hoogte (2/3 van de totale hoogte) geplaatst om infiltratie mogelijk te maken en er tegelijkertijd voor te zorgen dat de constructie binnen een redelijke tijd wordt geleegd.

    Gemengde grindstrook met infiltratie en drainering met gecontroleerd debiet

     

    © Architecture & Climat - LOCI - UCL

Welke materialen kunnen we gebruiken voor een grindstrook?

Het materiaal van de korrelige structuur is bedoeld om het water in de holtes vast te houden . Afhankelijk van het op te slaan volume, de beschikbare ruimte en het beschikbare budget kan een bepaald materiaal worden gekozen.

Poreuze materialen Caviteitscoëfficiënt Kosten (alleen materiaal)

Natuursteenmaterialen

(grind, kiezels, rotsen, gemalen zonder zand)

 

Polymanu / pixabay.com 		20-40% 80 à 120 €/m³

Kunststeenmaterialen

(argex)

 

Lucis / wikimedia.org 		30-50% 100 à 150 €/m³
Honingraatstructuren

 

Ebourge / wikimedia.org 		85-95% 200 à 500 €/m³

Zie de paragraaf over de Ultralichte Honingraatstructuren (ULHS) ontwikkeld in de voorziening | Tankstructuren

Welk onderhoud moet worden gepland voor een grindstrook?

Omdat de toegang tot de binnenkant van de korrelige structuur moeilijk of zelfs onmogelijk is, beperkt het onderhoud zich tot het voorkomen van verstoppingen door een zorgvuldige uitvoering en controle van de oppervlakken:

  • regelmatig afval of plantaardig materiaal verzamelen dat de voorzieningen voor lokale injectie zoals de openingen kan verstoppen;
  • de oppervlaktebedekking onderhouden (maaien en besproeien indien gazon, vegen indien betonplaat, stofzuigen indien poreuze straatstenen, enz.);
  • de draineerbuizen reinigen;
  • de injectiemonden en kolken alsook de aanvoer- en afvoeropeningen met gereguleerd debiet regelmatig schoonmaken (jaarlijks).

Verder

In de Gids

  • voorzieningen die opslag- en infiltratiefuncties verzorgen:

    • tankstructuren;
    • regenbomen;
    • droge bekkens of waterbekkens;

  • enkel infiltratievoorzieningen:

    • filterstroken;

Andere publicaties en instrumenten van Leefmilieu Brussel

Bibliografie

Websites

Bijgewerkt op 29/08/2019

Gerelateerde inhoud