Uitdagingen en aanpak

Uitdagingen

De verdichting van de stedelijk omgeving en haar impact op het natuurlijke milieu (fragmentering, verstening, hogere temperaturen, ernstige lucht- en bodemverontreiniging, lichtvervuiling,...) zijn weinig bevorderlijk voor de ontwikkeling van de biodiversiteit.

Bovendien leiden de eisen inzake energiezuinigheid en het toenemende gebruik van materialen zoals beton of glas tot gladde gebouwen zonder de minste groef, kier of spleet waarin een bepaalde fauna zich zou kunnen nestelen (soorten die nesten bouwen onder daklijsten, in gaten en scheuren in muren, duivenpotten, ruimten onder de dakpannen,...). 

Zelfs soorten die zich geleidelijk hadden aangepast aan de omstandigheden in de stad vinden geen schuilplaats meer en beginnen te verdwijnen. Een voorbeeld is de huiszwaluw, die tot in het hart van de grote steden nesten van bolletjes aarde bouwt aan de buitenkant van gebouwen, onder de uitstek van een dak, een vensterbank of een balkon. Deze soort lijdt zwaar onder de (hoewel door de wet verboden) vernietiging van haar nesten en vindt als gevolg van de toenemende verstening van onze stadscentra geen modder meer om nesten te bouwen. Op het einde van de 20ste eeuw was de huiszwaluw bijna uit de hoofdstad verdwenen, maar nu neemt de populatie weer toe dankzij diverse initiatieven die in het Gewest genomen zijn.

De biodiversiteit in de onmiddellijke omgeving van de mens (huiszwaluw, huismus, mees, zwarte roodstaart, gierzwaluw, gewone pad, vleermuis, egel, insecten,...)  kan met behulp van eenvoudige voorzieningen worden gevrijwaard.

Men moet altijd, in de mate van het mogelijke, natuurlijke habitats bewaren of creëren waar de flora en de fauna ruimten vinden om zich spontaan te ontwikkelen (zie het dossier Biodiversiteit bevorderen).

Sommige soorten zijn echter afhankelijk geworden van gebouwen, zodat we habitats moeten creëren die hun ontwikkeling bevorderen. Bovendien moeten we, wanneer het onmogelijk is om ruimten voor de natuur te reserveren (bijvoorbeeld in een dichtbebouwde omgeving), de mogelijkheid onderzoeken om de fauna habitats aan te bieden door bepaalde voorzieningen op te nemen in de gebouwen .

In dit dossier behandelen we:

• habitats voor vogels in de vorm van nestkasten,
• habitats voor vleermuizen en andere zoogdieren in de vorm van schuilplaatsen,
• habitats voor insecten in de vorm van insectenhotel,
• habitats voor kikvorsachtigen en reptielen in de vorm van groeninrichtingen,
• habitats voor andere zoogdieren dan vleermuizen in de vorm van schuilplaatsen.

De habitats van kikvorsachtigen en reptielen vereisen een natuurlijk milieu; ze houden dus niet rechtstreeks verband met gebouwen maar wel met de aanleg van hun omgeving (vijver, plas,...).

Aanpak

De gebouwen van de vorige eeuw bevatten onbewust ruimten die de ontwikkeling van een vorm van biodiversiteit in de hand werkten. Deze biodiversiteit wordt nu bedreigd door de ontwikkeling van nieuwe bouwmethodes en -technieken. De in dit dossier voorgestelde aanpak pleit niet voor een terugkeer naar de oude bouwmethodes, maar wil oplossingen aandragen voor de integratie van voorzieningen die het verlies van habitats voor de fauna en de flora van het Gewest kunnen compenseren.

Het is belangrijk voor ogen te houden dat de biodiversiteit, net als andere aspecten van de duurzame ontwikkeling, vanaf de eerste aanzet van een bouwproject in aanmerking moet worden genomen.

Om de aantrekkingsmogelijkheden van een gebouw te evalueren en te ontwikkelen, kan men drie opties overwegen:

1. de beplanting van gevels (zie dossier Groene gevels realiseren),
2. de beplanting van daken (zie dossier Groendaken realiseren),
3. de aanleg van holen (die onder meer in dit dossier ter sprake komt).

Dit dossier presenteert bovendien de verschillende mogelijkheden om op perceelniveau habitats voor kikvorsachtigen en reptielen, insecten en andere zoogdieren te integreren.

Elk project moet rekening houden met de biodiversiteit, op de eerste plaats via een strategie voor het behoud van de bestaande habitats. Als bepaalde habitats onvoldoende beschermd zijn, moet men herstelstrategieën toepassen. Pas nadat de bestaande habitats geverifieerd zijn, kan het project strategieën voor de creatie van vervangingshabitats in overweging nemen.    

De voorgestelde aanpak is niet volledig, maar maakt het mogelijk om basisprincipes op te stellen waardoor een bouwproject op lokale schaal een schakel wordt van het ecologische groene weefsel op gewestelijke schaal.

De in dit dossier voorgestelde ontwerpfases sluiten aan bij deze aanpak:

1. Zich door een expert laten begeleiden,
2. Identificeren of het project in een beschermde zone ligt,
3. De aanwezige habitats en soorten beschermen,
4. De aan te bieden vervangingshabitats identificeren,
5. De vervangingshabitats ontwerpen,
6. De toegang tot voedsel verzekeren,
7. Verbindingen tussen de habitats verzekeren.