Uitdagingen
Het bevorderen van rationeel watergebruik voor huishoudelijke en niet-huishoudelijke toepassingen (uitdagingen die worden besproken in dossier Rationeel omgaan met water) is een even grote prioriteit als het bevorderen van het gebruik van niet-drinkbaar water in de huishoudelijke, de niet-huishoudelijke en de industriële sectoren.
Het water van hoge kwaliteit (drinkwater van het distributienet, water uit grondwaterlagen) moet worden voorbehouden voor behoeften die een dergelijke kwaliteit vereisen. Dit omvat het "voedingsgebruik" (water als drank), de toepassingen waarin het water in contact komt met personen (lichaamshygiëne), bepaalde productieprocessen enz. Voor de andere toepassingen kan men dus het gebruik van zogeheten "alternatief" water overwegen: in dit geval het hergebruik van hemelwater.
Wanneer men naar het waterverbruik in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest volgens het type toepassing kijkt:
- Verbruikt een inwoner ongeveer 106 liter per dag. Slechts +/- 43% van deze behoeften vereist drinkwater: voor de voeding, de vaat en de lichaamshygiëne. Dit betekent dat +/-60% kan worden vervangen door niet-drinkbaar schoon water zoals hemelwater.
- Men stelt dit eveneens vast in kantoorgebouwen. +/-60 tot 80% van de gemiddelde waterbehoefte van +/-40 tot 50 liter per dag en per persoon kan worden verzekerd met alternatief water in plaats van drinkwater uit het distributienet.
Het hergebruik van hemelwater is in meer dan een opzicht interessant. Het is een goede aanvulling van de in dossier Rationeel omgaan met water, beschreven waterbesparende maatregelen en speelt dus een rol in de vermindering van de druk op de watervoorraden van de hoofdstad en vooral op de externe bevoorradingsbronnen. Op die manier kan het de factuur voor stadswater van de gebruikers verlagen.
Een ander vaak aangehaald voordeel van het hergebruik van hemelwater is zijn rol in het beheer van het afvloeiende hemelwater. Maar hoewel het hergebruik van hemelwater deel uitmaakt van de voorzieningen om de afvloeiing in de stad te minimaliseren en het de volumes afgevoerd hemelwater in zekere mate kan verminderen (bij courante regenval), volstaat het op zich niet voor een optimaal beheer van het hemelwater op het perceel. Een watertank voor huishoudelijk gebruik en een bufferreservoir voor onweer hebben niet hetzelfde doel. Ze werken dan ook niet op dezelfde manier.
Om bij onweer het hemelwater te vertragen, moet men compenserende maatregelen nemen zoals beschreven in dossier Beheer van het regenwater op het perceel. Anderzijds kan een regenwatertank, aangevuld met een vertragende functie (tank met dubbele functie of dubbele tank) eveneens een antwoord vormen op deze uitdaging.
Schema van een installatie
Adviesgids "Technische criteria voor het duurzaam en energievriendelijk bouwen" (Bron: Leefmilieu Brussel)
Aanpak
1. De relevantie van het hergebruik van hemelwater evalueren
Men moet zich afvragen welke schaal - individueel lokaal beheer of gecentraliseerd publiek beheer - het meest relevant is voor de bevoorrading met water van een kwaliteit op maat van elke toepassing. Hier spelen verschillende ecologische, sociale, economische maar ook praktische en juridische parameters mee.
Het hergebruik van hemelwater op lokale schaal zal zinvoller zijn:
- Als het efficiënter is op het vlak van de effectieve vermindering van de gebruikte hoeveelheden leidingwater, het onderhoud van de installatie, de grijze energie van het systeem, de energie voor het gebruik;
- Als het systeem tegelijkertijd andere functies kan verzekeren, zoals het beheer van het hemelwater op het perceel
2. Minder maar beter verbruiken
De belangrijkste maatregel, nog voor het hergebruik van hemelwater, is de beperking van het waterverbruik door middel van zuinige uitrustingen en een goed bestudeerd distributienet. Dit maakt een beperking mogelijk van de waterbehoeften die potentieel met hemelwater kunnen worden gedekt, dankzij waterzuinige uitrustingen (bijvoorbeeld waterzuinige toiletten en urinoirs, efficiënte kranen enz.) (zie dossier Rationeel omgaan met water).
Hemelwater kan gratis lijken, maar zijn hoeveelheid is beperkt (afhankelijk van de regenval en de beschikbare opvangoppervlakken). Door eerst de behoeften te verminderen, kan men de installatie voor het hergebruik van hemelwater beter ontwerpen (omvang van de geplande tank).
In de tweede stap identificeert men de behoeften in termen van kwantiteit en kwaliteit, om het hergebruik van hemelwater teoptimaliseren voor de meest geschikte toepassingen. Dankzij deze stap kan men het drinkwater voorbehouden voor de toepassingen die niet zonder kunnen, terwijl men het verzamelde hemelwater voor de meest geschikte behoeften aanwendt.
Men zal in de eerste plaats de behoeften dekken die een mindere waterkwaliteit vereisen (minder filteruitrusting, minder follow-up van de installatie) en die minder elektriciteit verbruiken (installaties met vrij verval), zodat men de installatie beter kan doen renderen (de kosten van de installatie en de werking beperken).
3. De kwaliteit van het opgevangen hemelwater garanderen
Hemelwater is vaak minder vervuild dan het meeste oppervlaktewater en men moet het recuperatiesysteem zo ontwerpen dat men de kwaliteit niet aantast: juiste keuze van de opvangoppervlakken, de leidingen, de bewaring enzovoort.
Omdat hemelwater zachter is dan leidingwater, zal zijn gebruik voor het onderhoud en het wassen de watervervuiling door detergent beperken.
De fysisch-chemische eigenschappen van regenwater (neutraliteit, geringe hardheid, laag gehalte aan mineralen....) maken het bovendien geschikt voor een groot aantal toepassingen: wasserij, drukkerij, autowasserij enz.
4. De installatie juist dimensioneren en eventueel een hulpsysteem voorzien
Men moet zich ervan verzekeren dat men het ontwerp van de installatie voor het hergebruik van hemelwater optimaliseert om het elektriciteitsverbruik te beperken, met name dat van de pompen en de eventuele beluchting van de tank. Dit impliceert met name een juiste keuze van de druk van het net, de lokalisatie van de pompen en de bediende aftappunten.
Als het project over onvoldoende hemelwater beschikt (een groter verbruik van het potentieel voor de recuperatie van hemelwater) moet men het hergebruikte hemelwater aanvullen met water uit andere alternatieven bronnen voor drinkwater, zoals de recyclage van grijs water, waswater, gerecycleerd afvalwater enz. Deze aanvulling met niet-drinkbaar water kan ook een uitbreiding van de gedekte behoeften met andere toepassingen mogelijk maken: HVAC, wassen van voertuigen, fabricageprocessen (drukkerij...), sprinklernet, enz.
